Showing 42 results

Cyfrol o achau, cerddi a nodion hynafiaethol, dyddiedig 1766 (ond a luniwyd tua 1763-1769), yn llaw Hugh Hughes (Y Bardd Coch o Fôn), ac sy'n dwyn y teitl 'Llyfr Melyn Tyfrydog [ne]u'r Gell Gymmysg' (t. xxv). Canolbwyntia rhan gyntaf y gyfrol ar achau disgynyddion Pymtheg Llwyth Gwynedd, y mwyafrif yn deuluoedd o Fôn (tt. 1-91; rhestrir y teuluoedd ar tt. xxvii-xxix). Ychwanegwyd arfbais liwiedig teulu Llwydiarth Esgob i gyd-fynd ag ach Hugh Hughes ei hunan ar t. 40. = A volume of pedigrees, poems and antiquarian notes, dated 1766 (but compiled around 1763-1769), in the hand of Hugh Hughes (Y Bardd Coch o Fôn), and entitled 'Llyfr Melyn Tyfrydog [ne]u'r Gell Gymmysg' (p. xxv). Pedigrees of the descendants of the Fifteen Tribes of North Wales, mostly Anglesey families, fill the first part of the volume (pp. 1-91; the families are listed on pp. xxvii-xxix). The coloured arms of the family of Llwydiarth Esgob are appended to the pedigree of Hugh Hughes himself (p. 40).
Cynhwysa'r gyfrol hefyd nodiadau hynafiaethol (t. 97 passim), trioedd a chynghorion (tt. 107-110, 116-119), ynghyd â nifer helaeth o gerddi Cymraeg (t. xiii passim), rhai wedi eu copïo o 'Delyn Ledr' William Morris, Caergybi (bellach BL Add. MS 14873) (tt. xvi, 119), ac eraill o gyfrol Evan Evans, Some Specimens of the Poetry of the Antient Welsh Bards (London, 1764) (t. 182). Ymysg cerddi cyfoes y llawysgrif, ceir rhai gan David Ellis (t. 282), Evan Evans (Ieuan Brydydd Hir) (t. 269), Hugh Hughes (tt. 260, 272, 275), Robert Hughes (Robin Ddu yr Ail o Fôn) (t. 235), a Goronwy Owen (t. 263). Diweddarwyd rhai o nodiadau hynafiaethol y gyfrol mewn dwylo diweddarach, hyd oddeutu 1858 (t. 50). Am restr o gynnwys y gyfrol, yn llaw Hugh Hughes, gweler t. xvii. = The volume also contains antiquarian notes (p. 97 passim), triads and wisdom (pp. 107-110, 116-119), together with a great number of Welsh poems (p. xiii passim), some copied from the 'Telyn Ledr' of William Morris of Holyhead (now BL Add. MS 14873) (pp. xvi, 119), and others from Evan Evans' Some Specimens of the Poetry of the Antient Welsh Bards (London, 1764) (p. 182). Amongst contemporary poems in the manuscript are compositions by David Ellis (p. 282), Evan Evans (Ieuan Brydydd Hir) (p. 269), Hugh Hughes (pp. 260, 272, 275), Robert Hughes (Robin Ddu yr Ail o Fôn) (p. 235), and Goronwy Owen (p. 263). Antiquarian notes of a later period were added to the manuscript, until c. 1858 (p. 50). For a list of the volume's contents, in the hand of Hugh Hughes, see p. xvii.

Mae’r ffeil yn cynnwys un bocs mynegai gwyrdd (ff. 1-320) a ddefnyddiwyd gan Phyllis Kinney o bosibl ar gyfer ei chyhoeddiad Welsh Traditional Music (2011) yn trafod arferion Mari Lwyd, Hela'r Dryw, a chalennig. Mae’r penawdau wedi eu trefnu yn ôl gwlad (Irish, Manx, Shetland, Orkneys, Scotland, England, Wales) ac yn cynnwys y penawdau Cyfri’r geifr, Gŵyl Fair, Hela’r Dryw / Hunting the Wren, Shrove Tuesday, Tri thrawiad, Un o fy mrodyr i, Calennig, Mari Lwyd, a Compass of 3/4/5/6/7.

Mae'r ffeil yn cynnwys llythyrau (heb eu trefnu'n gronolegol) oddi wrth Timothy Richard, a dau oddi wrth ei wraig Mary (ff. 1 a 6), wedi eu hysgrifennu yn bennaf at ei fam. Sonnir ynddynt am ei waith cenhadol a'r Eglwys yn China.

Llyfr Tonau Iago ap Ieuan. Ceir disgrifiad o gynnwys y gyfrol hon yn Percy A. Scholes, 'Hen Wlad Fy Nhadau', yng Nghylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, 3.1-2 (1943), 1-10 (tt. 1-3). Ceir sgôr gwreiddiol Hen Wlad fy Nhadau ar f. 41 verso.

Soldiers' Small Book a berthynai i Evan Owen Roberts, brawd Kate Roberts, ynghyd â phapurau ynglyn â'i glwyfo yn y Rhyfel Byd Cyntaf.

Awdl: 'Yr Arwr' gan 'Fleur-de-lis' (Ellis Evans, 'Hedd Wyn', Trawsfynydd) ynghyd â beirniadaethau T. Gwynn Jones, 'Dyfed' (teipysgrif) a J. J. Williams [rhif 1 yn y Rhestr Testunau].

Llythyrau, 1917-1918, oddi wrth Owen Thomas o'r Aifft a Phalesteina, ac oddi wrth ei frawd Tom o Ffrainc at eu brawd a'u chwaer ym Modorgan, Môn, pan oeddynt yn filwyr yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf.

Dyddiadur y Parchedig D. Cynddelw Williams, a oedd yn enedigol o Aberystwyth, a gadwyd ganddo fel caplan i'r Fyddin yn Ffrainc, 12 Hydref 1914 - 6 Medi 1920. Ceir torion o'r wasg wedi eu pastio ar glawr blaen ac ôl y gyfrol yn ymwneud â'r Groes Filwrol a ddyfarnwyd iddo yn 1917 am ei ddewrder neilltuol wrth gyflawni'i ddyletswyddau ar faes y gad ac ysgrif goffa iddo, 1943. Ceir hefyd gytundeb prentisiaeth William Williams gyda Williams a Metcalfe, Aberystwyth, 11 Chwefror 1889; ei dystlythyrau a'i dystysgrifau dadlwytho fel morwr, 1895-8, a'i dystysgrif fel peiriannydd, 20 Ebrill 1897; a nodiadau mam y rhoddwr o bregethau a glywodd yn Eglwys y Methodistiaid Calfinaidd yn Llandudno. = A diary kept by Reverend D. Cynddelw Williams, originally from Aberystwyth, as chaplain to the Forces in France, 12 October 1914 - 6 September 1920. Press cuttings have been pasted on the front and back cover of the volume relating to awarding him the Military Cross in 1917 'for conspicuous gallantry and devotion to duty', and his obituary, 1943. Also included is an indenture of apprenticeship of William Williams to Messrs Williams and Metcalfe, Aberystwyth, 11 February 1889; testimonials and certificates of discharge, 1895-8, and his certificate as second engineer, 20 April 1897; and notes, taken by the donor's mother, of sermons preached at the Calvinistic Methodist Church, Llandudno.

Llythyrau, 1916-1918, yn ymwneud â phrofiadau F. Wynn Jones yn y Rhyfel Byd Cyntaf ac fel carcharor rhyfel yn Yr Almaen yn 1918 ac o'r Iseldiroedd wedi iddo gael ei ryddhau, gan gynnwys llythyr, 1918, a anfonwyd at ei rieni yn eu hysbysebu ei fod ar goll a llythyr, 1918, a gylchredwyd oddi wrth y Brenin George VI, yn estyn croeso nôl iddo; a llythyrau, 1918, oddi wrth aelodau'r teulu a chyfeillion yn cydymdeimlo gyda hwy pan ofnwyd ei fod wedi colli'i fywyd, ynghyd â thri llythyr, [1918]-1919, oddi wrth Thomas Jones, brawd F. Wynn Jones, at y teulu.

Darnau amrywiol; llythyrau heb ddyddiad a darnau o lythyrau [A/219-24], cyfres o gardiau post [A/225-37], ynghyd â cherddi [A/238-43] ac amlenni gwag [A/244-8].