Showing 318 results

Papurau Eifion Wyn yn cynnwys copïau llawysgrif o'i gerddi, 1885-1925, rhai ohonynt wedi eu cyhoeddi yn Caniadau'r Allt (1927) ac O Drum i Draeth (1929); ei gyfieithiadau o farddoniaeth a rhyddiaith, 1906-1923; pregethau, emynau a chaneuon, [c.1914]-1921; cerddi gan eraill, 1889-1926; beirniadaethau cystadlaethau eisteddfodol, 1915-1925; llythyrau a gohebiaeth â llenorion, 1894-1926; llythyrau at ei wraig, 1922-1950; cofnodion cofrestru aelodau'r teulu, 1864-1941; tystysgrifau eisteddfodol, 1905-1924; deunydd printiedig,1908-1927; llyfrau, yn cynnwys gwaith gan Eifion Wyn, 1866-1930; dyddiaduron Eifion Wyn, 1919-1920; dyddiaduron ei dad Robert Williams, 1894-1900; a phapurau'n perthyn i'w ŵyr Penri Williams, 1926-[1980] = Papers of Eifion Wyn comprising manuscript copies of his poems, 1885-1925, some of which were published in Caniadau'r Allt (1927) and O Drum i Draeth (1929); translations by him of poetry and prose, 1906-1923; sermons, hymns and songs, [c. 1914]-1921; translations of his poetry by others, 1907-1924; poems addressed to him, 1919-1921; poems by others, 1889-1926; adjudications of eisteddfod competitions, 1915-1925; letters and correspondence with literary figures, 1894-1926; letters to his wife, 1922-1950; family civil registration records, 1864-1941; eisteddfod certificates, 1905-1924; printed matter, 1908-1927; books, including Eifion Wyn's works, 1866-1930; diaries of Eifion Wyn, 1919-1920, diaries of his father Robert Williams, 1894-1900; and papers belonging to his grandson Penri Williams, 1926-[1980].

Llyfr nodiadau yn cynnwys copïau glân yn llaw'r bardd o 34 o'r cerddi a gasglwyd ganddo, ddechrau 1923, ar gyfer cyfrol newydd o'i delynegion [Caniadau'r Allt, 1927; gweler Eifion Wyn, t. 168]. Ceir hefyd 4 cerdd (ff. 16v, 19v, 28v, 29v) nas cynhwyswyd yn y gyfrol. Rhestrir y cerddi isod a nodir mewn cromfachau y tudalen cyfatebol yn Caniadau'r Allt, ynghyd ag unrhyw wahaniaeth teitl. 52 Ff., ff. 40v-52 heb eu defnyddio. F. 1r-v: 'Cwm Pennant' [t. 28]. F. 2r-v: 'Aeres y Wern' [t. 35]. F. 3r-v: 'Mab y Môr' [t. 96]. Ff. 3v-4v: 'Y Tylwyth Teg' [t. 99]. Ff. 4v-5v: 'Suo-gân Peredur' [t. 44]. Ff. 5v-6v: 'Dos', 1914 [t. 63]. Ff. 6v-8: 'Eiddilig Gorr' [t. 102]. Ff. 8v-9v: 'Calan Mai' (cf. f. 32) [t. 30]. Ff. 9v-10v: 'Canu'n iach i'r Gog' [t. 65]. Ff. 10v-11v: 'Cadw'r Oed' [t. 100]. F. 12: 'Hiraeth' [t. 52]. Ff. 12v-13: 'Y Castell' [t. 80]. Ff. 13v-14v: 'Cyfarch Dwyfor' [t. 25]. F. 15r-v: 'Can y Gwr Llwm' [t. 24]. F. 16r-v: 'Y Sipsiwn' [t. 27]. Ff. 16v-17: 'Su y Mor'[nis cynhwyswyd yn Caniadau'r Allt; cf. rhifau 3, f. 33; 9, f. 61]. Ff. 17v-18v: '"O wynfyd Serch, O ddolur Serch" (Atgof am fy chwaer)' [t. 48]. Ff. 18v-19'Fel Doe' [t. 51]. F. 19v: 'Yr Hen Nadolig' [nis cynhwyswyd yn Caniadau'r Allt; cf. rhifau 3, f. 38; 4, ff. 65v-6v; 9, f. 44]. F. 20r-v: 'Heddwch' [t. 70]. Ff. 20v-1: 'Hen Fwynderau' [t. 57]. Ff. 21v-2: 'Gwyl y Grog' [t. 36]. Ff. 22v-3: 'Yr Alltud' [t. 62]. F. 23v: 'Y Cyd-ofid' [t. 64]. Ff. 24-5: 'Y Sen' [t. 71]. Ff. 25v-6v: 'Melys fo Hun fy Mam' [t.53, 'Llys fy Mabandod']. Ff. 26v-7: 'Fy Nhad' [t. 47]. Fff. 27v-: 'Y Wennol' [t. 118, 'Cyfarch y Wennol']. Ff. 28v-9: 'Gyda Christ', Chwef. 20, 1916 [nis cynhwyswyd yn Caniadau'r Allt; cf. rhif 9, ff. 37-9]. Ff. 29v-30: 'Huno y Mae' [nis cynhwyswyd yn Caniadau'r Allt; cf. rhif 9, ff. 45-6]. Ff. 30v-1v: 'Nos Galan' [t. 104]. Ff. 32-3: 'Calan Mai' [t. 30]. Ff. 33v-4v: 'Camp Llyn yr Onnen' [t. 32]. Ff. 34v-5v: 'Cainc y Delyn' [t. 77]. F. 36r-v: 'Cadw Noswyl' [t. 37]. F. 37r-v: 'Gwron', 1917. "Yn Adran 1914-18" [t. 69]. Ff. 37v-8: 'Yn yr Ing' [t. 46]. Ff. 38v-9: 'Gyda'r Wawr'. "Adran y Rhyfel" [t. 68]. 2 ddrafft. Ff. 39v-40: 'Yn Nyffryn Clwyd (Wrth gofio'r Llyfrbryf)' [t. 81].

Ffeiliwyd hwy yn ôl eu trefn yn y gyfrol honno. Rhestrir y cerddi isod a nodir mewn cromfachau y tudalen cyfatebol yn Caniadau'r Allt, ynghyd ag unrhyw amrywiaeth teitl. Teipysgrif oni nodir yn wahanol. 41 ff. F. 1: 'Mab y Mynydd' [t. 15]. F. 2: 'Oedfa Coed' ['Cysegr y Coed'; t. 21]. Ff. 3-4: 'Camp Llyn yr Onnen', Awst 1916 [t. 32]. F. 5: 'Gwyl Ifan' [t. 34]. Ff. 6-7: 'Er cof am yr anwyl "Davies Llithfaen"' ['Y Gweinidog Da'; t. 39]. F. 8: 'Telyneg y Gwahawdd' ['Cathl y Gwahodd'; t. 43]. Printiedig [toriad o Cymru]. F. 9: '"O wynfyd Serch" neu, - Calendr Serch' ['Calendr Serch'; t. 45]. Teipysgrif â newidiadau llawysgrif. F. 10: 'Rhwng Dwy Ffair' [t. 50].Teipysgrif â newidiadau llawysgrif. Ff. 11-12: 'Melus Fo Cwsg Fy Mam', 1907 [t. 53; 'Llys Fy Mabandod']. F. 13: 'Ymson Mam' [t. 56]. Ff. 14-15: 'Soned, Dafydd i Morfudd' I (gan "Mererid"), II (gan "Bardd y Cydofid"; teipysgrif a phrintiedig), Eisteddfod Genedlaethol Cymru, Caernarfon, 1906 ['Dafydd ap Gwilym i Forfudd'; t. 58]. F. 16: 'Belgium' [t. 61]. Ff. 17-18: 'Cymru Annwyl (Cân Wladgarol o dri phennill)', gan "Hen Serch". F. 19: 'Llyfrbryf' ['Yn Nyffryn Clwyd (Wrth gofio'r Llyfrbryf)'; t. 81]. F. 20: 'Cân y Coroni', gan "Rhys Grythor" ['Cân Coroni'r Bardd'; t. 83]. F. 21: 'Ieuan Gwynedd' [t. 84]; ceir sylwadau teipysgrif a llawysgrif gan EW ynglyn â'r gerdd. F. 22: 'Rhisiart Llwyd' [t. 88]. Ff. 23-5: 'Syr Barrug', Ionawr 1908 [t. 93]. Teipysgrif (2); printiedig [toriad o The Grail]. Ff. 26-7: 'Croes a Blodau' [t. 94]. Printiedig. 2 gopi. F. 28: 'Allt y Widdon', 1916 [t. 97]. Ff. 29-30: 'Nos Galan' ('Fy Angel'; 'Cydymaith Liw Nos'; 'Pererin y Nef'; "Pa un oreu'n benawd?"), Dydd Diolchgarwch, 1906 ['Nos Galan'; t. 104]. Ff. 31-2: 'Erddygan Hun y Bardd' [t. 106].Teipysgrif; toriad papur. Ff. 33-41: 'Darnau i blant': 33: 'Bach a Mawr'; 'Pleser Plant' [t.110]; 34: 'Pethau Clws' ['Pethau Tlws', t. 111; 'Y Briallu', t.112]; 35: 'Suo'r Baban' [cf. rhif 4, f. 46v]; 35-6'Yr Enfys' [t. 113]; 36: 'Mot'; 37: 'Y Ffrwd' [t. 114]; 38: 'Iar Fach yr Haf' [t. 115]; 38-9: 'Casglu a Rhannu' [t. 119]; 39-40: 'Y Frongoch' [t. 117]; 41: 'Gardd F'Anwylyd' [t. 116].

Llyfr nodiadau yn cynnwys cerddi drafft yn llaw'r bardd, gan gynnwys cerddi a gyhoeddwyd yn Caniadau'r Allt (1927) ac O Drum i Draeth (1929), ynghyd â deunydd amrywiol arall. Ceir rhestr cynnwys isod a nodir, mewn cromfachau, y gyfrol lle'u cyhoeddwyd, rhif y tudalen, ac unrhyw wahaniaeth teitl. 55 ff. F. 1: 'Dinas gaerog daioni...'; 'Yr Orsedd'. Ff. 2-4: 'Calan Mai' [Caniadau'r Allt, t. 30]. Ff. 5-6: 'Ffarwel y Gog' [Caniadau'r Allt, t. 65, 'Canu'n Iach i'r Gog']. Ff. 7-9: 'Cadw'r Oed', 1913 [Caniadau'r Allt, t. 100]. Ff. 10-11: 'Y Castell', 1913 [Caniadau'r Allt, t. 80]. Ff. 11v-12: 'Hiraeth' [Caniadau'r Allt, t. 52]. F. 17: 'Yr Afon'. Ff. 18-21: 'Cadwyn yr Ardd' ("Cydradd a chadwyn arall o'r eiddof yn Eisteddfod Genedlaethol Bangor, 1902") [O Drum i Draeth, t. 23, 'Cadwyn o Englynion "Yr Ardd"']. Ff. 21-4: 'Yn ymyl bwth syml y bardd...' [sef yr ail gadwyn]. Ff. 25-6: 'Y Gerddinen' [4 englyn gan "Dewin y Coed", "Edn y Mynydd", "Brudiwr tan bren", "Yswidw"; O Drum i Draeth, t. 16]. Ff. 27-8: 'Glannau Dwyfor', 1917 [Caniadau'r Allt, t. 25, 'Cyfarch Dwyfor']. Ff. 29-30: 'Can y Gwr Llwm' [Caniadau'r Allt, t. 24]. Ff. 31-2: 'Y Sipsiwn' [Caniadau'r Allt, t. 27]. F. 33: 'Dygwyl Serch (Su y Mor)' [cf. rhifau 1, f. 16v; 9, f. 61]. Ff. 34-5: '"O Wynfyd Serch, O Ddolur Serch" (Atgof am fy chwaer)' [Caniadau'r Allt, t. 48]. Ff. 36-7: 'Fel Doe' [Caniadau'r Allt, t. 51]. F. 38: 'Yr Hen Nadolig' [cf. rhifau 1, f. 19v; 4, ff. 65v-6v; 9, f. 44]. Ff. 39-40: 'Heddwch' [Caniadau'r Allt, t. 70]. Ff. 40-1: 'Gwynfyd y Galon' [Caniadau'r Allt, t. 57, 'Hen Fwynderau']. Ff. 42-3: 'Gwyl y Grog' [Caniadau'r Allt, t. 36]. Ff. 44-5: 'Yr Alltud' [Caniadau'r Allt, t. 62]. Ff. 45v-6: ' Y Cyd-Ofid' [Caniadau'r Allt, t. 64]. Ff. 46v-7, 48v-9v: 'Yr Ymliw' [Caniadau'r Allt, t. 71, 'Y Sen']. Ff. 48-9v: 'Bore, Nawn a Hwyrddydd Bywyd' ("Goreu yn Eisteddfod Corwen") [O Drum i Draeth, t. 52]. F. 49v: 'Priod Iolo Caernarfon', 1913 [O Drum i Draeth, t. 92]. Ff. 50v,51v: 'Llawdden' a 'Dewi Ogwen' ["Dau Hir a Thoddaid" gan "Llais Cân", f. 51v (gweler O Drum i Draeth, t. 91; cf. rhif 5, f. 15) a "Blodau Ffarwel", f. 50v]. F. 52v: 'The Gambler' [tri englyn gan "Ap Gruffydd", "Croupier" (gweler O Drum i Draeth, t. 49), a "Second Thoughts"].

Llyfr nodiadau yn cynnwys cerddi drafft yn llaw'r bardd, gan gynnwys cerddi a gyhoeddwyd yn Caniadau'r Allt (1927) ac O Drum i Draeth (1929). Rhestrir y cerddi isod a nodir mewn cromfachau enw'r gyfrol lle'u cyhoeddwyd, rhif y tudalen, ac unrhyw wahaniaeth teitl. Yn ogystal â'r cerddi llawysgrif ceir cerdd brintiedig Cyfarchiad i "Rhodwy" ar ei briodas, Mai 14, 1903 (allan o'r Cyfarwyddwr Anibynnol [sic]) y tu mewn i'r clawr blaen; copi o lythyr, 15 Ion. 1907, oddi wrth EW ynglyn â gwerthiant y gyfrol Telynegion Maes a Môr (ff. 1-2); a nodiadau achyddol yn llaw EW (ff. 86v-7). 89 ff. Ff. 3-4: 'Englynion Cyfarch, uwchben llun "Tudur" mab bychan Mr a Mrs Herbert Hughes, Dwyryd House, Llanrwst', Chwef. 1907 [O Drum i Draeth, t. 33; 3 o'r 4 englyn]. Ff. 4-6: 'Englynion "Cyfarchiad Nadolig"' [O Drum i Draeth, t. 44]. Ff. 7-14: 'Rhyfelgan Ryddfrydol: Etholiad Cynghor Sir, Arfon 1907 (Alaw: "Rhyfelgyrch Cadben Morgan")'. F. 15: 'Cyssegr y Briallu'; 'Gwylan'. F. 16: 'Y Canghellydd Silvan Evans'; 'Englyn' [O Drum i Draeth, t. 53]. F. 17: 'Y Goleudy (Caergybi)' [O Drum i Draeth, t. 81]. F. 18: 'Y Maes Gwenith'. F. 19: 'Englynion Coffa: Mrs Griffith, Gallt-y-[?], Tal-y-sarn' [cf. O Drum i Draeth, t. 76, 'Gwraig Dda']. F. 19v: 'Bodfeuan'. Ff. 20-1: 'Yn Erw Duw'. F. 20: 'Nefyn'. F. 20v: 'J. Jones'; 'R. Jones'. F. 21v: 'Gwilym Meirion (Ym Mynwent Eglwys Penrhyndeudraeth)', Rhag. 1915 [O Drum i Draeth, t. 66]. Ff. 22-3: 'Dygwyl Llywelyn', 1907 [Caniadau'r Allt, t. 77, 'Cainc y Delyn']. F. 24: 'Gwrid' [O Drum i Draeth, t. 50]. Ff. 25-6: 'Ar deirrhes fy nhelyn...', 1907. Ff. 26-9: 'Cenfigen Gorr', 1906 [Caniadau'r Allt, t. 102, 'Eiddilig Gorr']. Ff. 30-4: 'Melus fo cwsg fy Mam (neu Yr oreu o famau'r byd)', 1907 [Caniadau'r Allt, t. 53, 'Llys fy Mabandod']. Ff. 35-6: 'Fy Nhad' [Caniadau'r Allt, t. 47]. Ff. 36-7: 'Uwch ben bedd Cyfaill' [cf. 'Fy Nhad']. Ff. 38-9: 'Croesaw'r Wenol' [Caniadau'r Allt, t. 118, 'Cyfarch y Wennol']. Ff. 40-1: 'Telyneg "Y Gwahawdd"', Hyd. 1907 [Caniadau'r Allt, t. 43, 'Cathl y Gwahodd']. Ff. 42-4: 'Ieuan Gwynedd' [Caniadau'r Allt, t. 84]. F. 45: 'Y Rhyd', 1908. F. 45v: 'Dyma lyfr bach...'; 'Pethau Tlws' [Caniadau'r Allt, t. 111]. F. 46: 'Dowch i Chwarae' [Caniadau'r Allt, t. 110, 'Pleser Plant']. F. 46v: 'Suo'r Baban' [cf. rhif 2, f. 35]. F. 47: 'Y Briallu' [Caniadau'r Allt, t. 112]. Ff. 48-9: [Cyfarchion y Nadolig; penillion IV-VI], 1908 [cf. rhif 9, f. 19]. Ff. 50-1: 'Little Taffy and Mr Promise', 1908. F. 52: 'Goronwy Wyn (Bryntirion, Nantmor)' [O Drum i Draeth, t. 73]. F. 53: 'Cenin Pedr' [englynion gan "Meudwy'r Maes", "Cymro a'u Câr", "Mary Pant", a "Hoff o'u Hil"]. Ff. 54-5: 'Yr Alaska Yukon Pacific Exposition' [gan "Bardd y Faner Wen"]. Ff. 55-6: 'Cloch y Feisdon' [3 englyn gan "Tinc y Gloch", "Yr Ail Dinc", ac "Wrth y Llyw"]. F. 57: 'Y Breuddwydiwr'. Ff. 58-9: 'Cyfieithiad o "Bugeiles yr Wyddfa" (Eos Bradwen)'. F. 60: 'A Vow'. Ff. 60-1: 'The Choice'. F. 62: 'Dead'. F. 63v: 'Beddargraff Owain Pennant yn Llanfihangel y Pennant' ("Buddugol yn Penmorfa"). Ff. 65v-6v: 'Cadw'r Nadolig' [cf. rhifau 1, f. 19; 3, f. 38; 9, f. 13]. Ff. 67-8: 'Englynion "Y Wawr"' [O Drum i Draeth, t. 51]. F. 69: 'Yr Hedyn Mwstard' [cf. rhif 9, f. 41]. Ff. 70-1: 'Eu Hiaith a Gadwant' [Caniadau'r Allt, t. 89]. F. 71v: 'Dail yr Hydref' [O Drum i Draeth, t. 20]. F. 72r-v: 'Hoff yw gan f'Anwylyd...' [Caniadau'r Allt, t. 116, 'Gardd F'Anwylyd']. F. 72v: 'Watcyn Wyn' [O Drum i Draeth, t. 90]. F. 74r-v: 'Gwn y dydd a'r mis Men...' [Caniadau'r Allt, t. 45, 'Calendr Serch']. Ff. 75-9: 'Gallt y Widdon' [Caniadau'r Allt, t. 97, 'Allt y Widdon']. F. 79v: '"Ar wyl Crist yn dy drist dref..." (Dau englyn a anfonwyd i Iolo Caernarfon ar ôl colli ei briod, Nadolig 1910)' [cf. rhif 9, f. 6]. Ff. 80-1: 'Gwyl y Grog' [Caniadau'r Allt, t. 36]. Ff. 82v-4v: 'Bil i Bil'. F. 88v: 'A happy birthday...'.

Copïau llawysgrif, teipysgrif a phrintiedig o gerddi a gyhoeddwyd yn O Drum i Draeth. Ffeiliwyd hwy yn ôl eu trefn yn y gyfrol honno a cheir rhestr cynnwys yn dilyn isod. Nodir mewn cromfachau y tudalen cyfatebol yn O Drum i Draeth, ynghyd ag unrhyw amrywiaeth teitl a manylion perthnasol eraill. 29 ff. F. 1: 'Y Gerddinen' [3 englyn] [t. 16]. Teipysgrif; "gyrrais y tri englyn a ganlyn i law'r ysgrifenydd". F. 2: 'Blodau'r Grug' [englyn yn dechrau 'Golud bro friglwyd y bryn'], gan "Gruffydd Grug" [t. 19]. Printiedig. F. 3: 'Dail yr Hydref' [t. 20]. Adysgrif; anghyflawn. F. 4: 'Y Dwyrein-wynt'. Tri englyn: 'Llem anadl gwyntyll mynydd'; 'Gwynt rhynawg yn trywanu' [t. 21]; 'A chwiban erch, heibio nor'. Teipysgrif. Ff. 5-6: 'Darlun o'r Foel, Tanygrisiau' [t. 21]; ceir hefyd 'Yr Hen Gartref (Aelwyd Mr Richard Lloyd)'; 'Dyffryn Maentwrog'; 'Cwmbowydd' (gweler rhif 98). Teipysgrif; toriad papur. Ff. 7-8: 'Lliw Haf ym Mro Maboed (cyflwynedig i'r Alltwen ac Eifionydd)', 1905 [t. 22]. Llawysgrif [ceir nodiadau pregethau, etc., yn llaw EW ar y cefn]; ac adysgrif, Mai 1905. Ff. 9: 'Y Gwir Anrhydeddus D. Lloyd George' ("Eisteddfod Utica, New York. Cadwyn o Englynion"), gan "Bryn Awelon" [t. 27]. F. 10: 'Deuddeg o Englynion: "Alawon Cymru"' gan "Dafydd y Garreg Wen" [t. 38]. Teipysgrif. F. 11: Englyn 'Dy f'hendaid llwyd ei fondo...' ['Ty To Gwellt'; t. 43]. Teipysgrif. F. 12: 'Cyfarchiad Nadolig' [englyn yn dechrau 'Y Nadolig hwn deled']; 'Gwyl y Geni' [englyn yn dechrau 'Gwên Duw a digon o dân'] ['Cyfarchiadau Nadolig', t. 44]. Toriad o'r Dysgedydd, Rhag. 1933. F. 13: 'Hedd Wyn' [t. 61]. Toriad papur [1917]. F. 14: 'Syr Hugh Owen'; 'Stephen Evans'; 'Syr Lewis Morris'; 'W. Cadwaladr Davies'; 'John Griffith (Y Gohebydd)' ("Eisteddfod y Cymry, Llundain, 1909. Pump Hir a Thoddaid"), gan "Blodeu Marchogio" [tt. 84-6]. F. 15: 'Llawdden'; 'Dewi Ogwen' ("Eisteddfod Frenhinol Genedlaethol Cymru. Rhif 10. Dau Hir a Thoddaid, chwe llinell yr un"), gan "Llais Can" [t. 91; cf. rhif 3, f. 51v]. Ff. 16-19: 'O Drum i Draeth' ['Yr Afon'; t. 97]. Adysgrif; copi teipysgrif [anghyflawn]. Ff. 20-9: 'Y Merthyr' (Awdl ar gyfer Eisteddfod Madog, 30 Ebrill 1904) [t. 144]. Llawysgrif; teipysgrif [anghyflawn].

Cerddi llawysgrif a gyfansoddwyd ar gyfer Cylchwyl Lenyddol Salem, Porthmadog, Dydd Calan 1885, fel a ganlyn. 10 ff. Ff. 1-4: Hir-a-thoddeidiau (4) 'Beddargraff Mr Owen Morris', gan "Calon Ddrylliog", "Cydymdeimlydd", "Goronwy", a "Gwylaidd". Ff. 5-6: 'Boreu Sabbath', gan "Ystyriol". F. 7: 'Anerchiad Barddonol. "Cyfiawnder"'. 2 fersiwn. F. 8: 'Englynion (Anerchiad) i'r Llywydd Cynhaiarn'. Ff. 9-10: 'Organ Newydd Salem (rhoddedig gan Miss Morris, er coffadwriaeth am ei hanwyl frawd Mr Owen Morris)', gan "Caniedydd Israel" a "Hoff ohoni".

Copïau llawysgrif, teipysgrif, a phrintiedig o gerddi Cymraeg a Saesneg, 1907-25 a d.d., 'a wnaed o dro i dro er difyrru cyfeillion'. Teipysgrif oni nodir yn wahanol. i, 75 ff. F. i: Amlen ac arni '"Nid yw pob peth a blethir / O'r un wead â'r awen wir". Cerddi a wnaed o dro i dro er difyrru cyfeillion (Cedwir hwy yma er mwyn Peredur)'. Ff. 1-2: 'Rhyfelgan Ryddfrydol, Etholiad y Cyngor Sir ym Mhorthmadog, 1907. Cyflwynedig i J. Jones-Morris Ysw'. Ff. 3-4: 'Molawd', Mawrth 1910. F. 5: 'Rhigymau Telyn', Noson Lawen y Tabernacl, 1910. F. 6: 'Ymson Diolchus', 2 Ion. 1917. F. 7: 'Annerch. I fab cyfaill pan yn cyrraedd oedran gwr', Meh. 1917. F. 8: 'Annerch i Mr Owen Nelson Roberts, Paragon, Pwllheli, ar ei ddyfodiad i'w oed', Gorff. 1918. F. 9: 'I Captain Williams', 12 Meh. 1921. Llawysgrif. F. 10: 'Cyfarchiad i Gwen Mair Roberts, 6 Gorff. 1921'. F. 11: 'Y Cadeirydd (Principal Evans, Madryn)', 1921. F. 12: 'Yr Hen Drugareddau' [1921; cf. rhif 9, f. 43]. F. 13: 'Yr Ysmociwr (Alaw: "Gwnewch bopeth yn Gymraeg")'. Llawysgrif [ar y cefn ceir llythyr Saesneg, 5 Chwef. 1921, at EW oddi wrth Ieuan G. Jones, golygydd Y Genedl]. F. 14: 'Yr Ysmociwr' gan "Nymbar 1"; 'Yr Ysmociwr' gan "Nymbar 2" [?1921]. F. 15: 'Yr Ysmociwr' gan "Hen Sipiwr" [?1921]. F. 16: 'Coroni Brenhines Mai', Mai 1922. F. 17: 'Glenys, wyres gyntaf Aelygarth', gan "Yncl Eifion", Ion. 1923. F. 18: 'Y Ddau Bensaer: Mr David Morris, Cefn Iwrch, Criccieth'; Mr John Humphreys, Trefaes, Criccieth', 1925. Ff. 19-24: 'Y Gwir i'r Goleu, neu Hanes y trip o'r Bedd i'r Nant, ar Gân', gan "Bardd Sylwedd". [dwy fersiwn, â mân amrywiadau rhyngddynt]. F. 25: 'Pwy 'di ffrind y cwn cynddeiriog...'. F. 26: 'Cyfarchiad i'r Cadeirydd'. F. 27: 'Y Cadeirydd'. F. 28: 'Cyfarchiad i'r Cadeirydd, Owen D. Williams, Ysw.'. F. 29: 'Cyfarchiad'. F. 30: 'Cân y Codl Dwbl Odl' gan "Trawsfantach". Toriad papur. Ff. 31-2: 'Diwrnod Golchi (cân ddisgrifiadol)' gan "Robin, y Gwr". F. 33: 'Y Cadeirio' [Saesneg a Chymraeg]; 'Y Crys Gwlanen'. F. 34: 'John Evans, Hendregwenllian'. F. 35: 'I Maggie'; 'To Walter' [Saesneg]. F. 36: 'Y Llyw Hwyliog o Bwllheli, sef, Mr David Jones, hysbys i bawb fel Rheolwr y Barclay's Bk'. F. 37: 'Bethan' [englynion; 2 fersiwn]. F. 38: 'Dr Pierce Jones'. F. 39: 'I Willie a Jenny, a'r ddau yn un' ['C. A. Pearson Ld, 18 Henrietta St. WC2. Etiquette for Men, by G. R. M. Devereux. 1/9 by post' ar y cefn]. F. 40: 'Alaw: Nos Galan' [penillion Cymraeg a Saesneg]. F. 41: 'Y Flip Flap'. Ff. 42-3: 'Gogangerdd : "Y Llaciwr" (Ym mhob gwlad y megir llwfr!)', gan "Hyd at Waed". F. 44: "Am yr Arweinydd, Mr R. Glanrafon Jones'. F. 45: 'Cyfarchiad priodasol i Mr Fred. Gwyn a Hannah Huws, Ferndale'. Ff. 46-8: 'Ymweliad Syr Cadwaladr â Llunden', gan "Bardd y Teulu". Llawysgrif [ceir englynion yn dechrau 'Y Nadolig hwn deled' ar f. 46v]; teipysgrif. F. 49: 'Tri Breuddwyd (Alaw: Llwyn Onn)'. F. 50: 'Penillion (Alaw : Nos Galan)'. F. 51: 'Annerch. Oddiwrth Aelod o'r Comiti sydd yn bresennol o ran yr ysbryd, er yn absennol o ran y corff' [gan "Ivor Williams"]. F. 52: '"A Greeting", Portmadoc, Aug. 1912'. F. 53: 'You all know Captain Higson...' [? Awst 1913]. Toriad papur. F. 54: 'Hurrah! for J. Jones Morris...' a dau bennill arall [Saesneg] ar gyfer cyngerdd 'Symudiad y Cadfridog Owen Thomas', 7 Ebrill [1916]. Toriad papur. F. 55: 'Here is a Chairman...' sef anerchiad i Mr Key, llywydd cyngerdd a gynhaliwyd yn Ysgoldy Minffordd, 30 Tach. [1916]. Toriad papur. F. 56: 'F. M. Potter, Esq. (Manager of Penrhyn Powder Works)'; 'Arthur Grounds, Esq.'; 'K. C. Aberthnot, Esq.'; ar gyfer y 'Powder Works Eisteddfod', Ebrill 1917. F. 57: 'The Institute', 1917 ['Miss Alice Williams', f. 57v; cf. f. 58]. F. 58: 'God bless our Patron and our Chief...' (cerdd yn cyfarch Miss Alice Williams [cf. f. 57v]; 'For what is Man within this hall?...'. Toriad papur [1917]. F. 59: 'The Chairman' (Cyngerdd y Nant, Hyd. 1918). F. 60: 'Miss Greaves, Tanrallt', Rhag. 1919. F. 61: 'No doubt you will not forget it...' [penillion ar gyfer Cyngerdd Milwrol ym Mhorthmadog, c. 1919]. Toriad papur. F. 62: 'A May Day Song', 1920. F. 63: 'A Jingle Of Joy', Ion. 1925 ["not sent" ar waelod y tudalen]. F. 64: 'A modern Sir Percival'. F. 65: Cerdd gyfarch 'Our worthy Chairman - Mr Pracy'; 'As a New Year's gift to Germany...' [cyfieithiad o englyn]. F. 66: 'The Chairman'. F. 67: 'In Praise Of Our Foreman'. F. 68: 'A Hymn Of Praise'. F. 69: 'A Blue Tie & Some Xmas Thoughts'. F. 70: 'To T. H.'. Ff. 71-2: 'Our Boys (Air: The British Grenadiers)'. 2 fersiwn. F. 73: 'To Nurse Parry' ("From the Welsh of Miss J. Williams, Portmadoc"). F. 74: 'A Spring Song' gan "PA". F. 75: 'Two Night Visitors (Dramatic verses founded on Fact)'.

Copïau teipysgrif a phrintiedig, neu adysgrifau, o gerddi coffa nas cynhwyswyd yn un o'r casgliadau cerddi. 13 ff. F. 1: 'Beddargraff. Alltud Eifion' [gweler rhif 55]. Adysgrif. F. 2: 'Er coffa am Mrs Elizabeth Evans, 63 Lord Street, Birkenhead... Hunodd Awst 9fed, 1916'. Printiedig. F. 3: 'Ar gofgolofn Isallt' [Robert Roberts]. Printiedig. Ff. 4-5: 'Er serchog gof am Ellen Jones, annwyl briod David Jones, Llys Gwilym...1923'. Teipysgrif. F. 6: 'Er coffadwriaeth serchog am Maggie Jane, annwyl briod David Jones...ganwyd 1877...bu farw...1910'. Dau englyn gan EW, yn ogystal â cherddi gan 'Llithfaen', a James Davies. Printiedig. F. 7: 'Sergt Robert Jones, RWF, Penygroes. Hunodd yn Suvla Bay, Gallipoli, Awst 10fed, 1915'; 'Er cof am Robert Einion Williams, RAMC, Penygroes. Hunodd yn Ffrainc, ar ôl tair blynedd o frwydro'. Teipysgrif. F. 8: 'Hynafwraig Dirion' ("Ar fedd mam Miss Dorothy Jones, BA"); 'Glyn'. Teipysgrif. F. 9: 'Llawdden' [2 bennill hir-a-thoddaid; "Pa un o'r ffurfiau hyn a ystyri di yn oreu?" ar ben y tudalen]; 'Ddewi y rhiniwr a'r bardd aur-enau...' [Dewi Ogwen; hir-a-thoddaid]. Teipysgrif [cf. rhif 9, f. 48]. F. 10: 'Nansi' [yn cynnwys nifer o amrywiadau]. Teipysgrif. F. 11: 'Hawddgar, bereiddlef gennad y nefoedd...'. Teipysgrif â phennawd llawysgrif 'Dewi Ogwen'; "omit" wrth ochr y pennill. F. 12: 'Hawddgar, bereiddlef gennad y nefoedd...'. Teipysgrif â phennawd llawysgrif 'Dr John Williams, Brynsiencyn'. F. 13: 'Nwyf ieuanc ei lân fywyd...'; 'Carai burdeb o'i febyd...'; 'Ni ddychwel mwy dros dir na môr...' ["Annwyl Gyfaill. Dyma ddau englyn a phennill: cant hwy eu dewis. E. W." ar ben y tudalen]. Teipysgrif.

Copïau llawysgrif, teipysgrif a phrintiedig o gerddi Cymraeg a Saesneg nas cynhwyswyd yn un o'r casgliadau cerddi. Fe'u ffeiliwyd yn fras yn nhrefn yr wyddor yn ôl teitl neu linell gyntaf. Teipysgrif oni nodir yn wahanol. Ar f. i ceir rhestr, yn llaw EW, o 34 o'r cerddi. i, 70 ff. F. 1: 'Yr Aelwyd Gymreig' (soned), gan "Mab y Bwthyn". F. 2: ['Yr Allwedd']. Englyn yn dechrau 'I gloi drws, diogel ei dro...', gan "Llaes Gymun" ['omit' wedi'i nodi mewn pensil]. Ff. 3-4: 'Anlwc Rhys'. Printiedig. 2 gopi. F. 5: 'Anthem Goffa', 1921 (gweler rhif 142). F. 6: 'Ar Wyl Crist yn dy drist dref...' sef 'Englyn a yrrwyd i Iolo Caernarfon pan gollodd ei briod, Nadolig 1910'. Llawysgrif [cf. rhif 4, f. 79v]. Ff. 7-8: 'Baner Amerig (Cân Genedlaethol)', gan "Cymro a'i câr". Ar gyfer Eisteddfod Utica, 1918. F. 9: 'A Birthday Present' [sef cyfarchiad i'w wraig ar ei phen-blwydd]. Ar y cefn ceir, ar ffurf derbynneb, 6 Awst 1910: "Received of Kind Providence, the sum of Forty years, with heartfelt gratitude, p. pro Nancy Wyn, Her sweetheart still, Eifion.". Ff. 10-11: 'Y Breuddwydiwr' (englynion). 2 fersiwn. Llawysgrif; teipysgrif. Ar f. 10v ceir copi printiedig hir-a-thoddaid 'Y Rhaiadr' gan "Cwmdyli", Eisteddfod Genedlaethol Cymru, 1906. F. 12: 'Bu fyw yn ddoeth...'. F. 13: 'Cadw'r Nadolig'. Toriad papur [cf. rhifau 1, f. 19v; 3, f. 38; 4, ff. 65v-6v]. F. 14: 'Calennig', Calan 1915. Printiedig. F. 15: 'Cân bêr a phader y ffydd...' gan "Cyffeswr". F. 16: 'Cân Cadeirio'. Ff. 17-18: 'Canwn glod y diwrnod hwn...' (penillion i'w canu gyda'r delyn ar ddydd cyhoeddi Eisteddfod Corwen, 1918). Ff. 19-24: [Cyfarchion y Nadolig a'r Flwyddyn Newydd; cf. rhif 4, f. 48]. F. 25: 'Y Diwygiad'; 'Yn Erw Duw (Garn, Nos Olaf 1904)'; 'My Christmas Guest'. Ff. 26-8: 'Dydd yr Eisteddfod', gan "Wil Bryan". F. 29: 'Y Dymhestl' (cywydd; Eisteddfod Gadeiriol Corwen, 1906), gan "Llyr". Ar f. 29v ceir englyn 'Yr Afr' [gweler O Drum i Draeth, t. 18]; a dau englyn 'Llythyr' gan "Fyth yr eiddoch" a "Hen Ffryndia". F. 30: 'Ei bryd ar ddiweirdeb roes...' gan "Mynach Du". F. 31: 'Y Geninen' (englyn), gan "Hoff o'i Gwisgo" a "Gwyllt Walia". F. 32: 'Y Geninen'; 'Y Ddraig Goch'. Dau englyn gan "Cymro Pur". F. 33: 'Glawog yw heddyw, ac ni chair...'. Ff. 34-5: 'Gwarcheidwaid yr Undeb', Hydref 1905. Teipysgrif; toriad papur ('Molawd i raslonrwydd gwarcheidwaid Cantre'r Gwaelod', gan "Craff Clywedog"; y gerdd wedi'i cham-briodoli i Garneddog). F. 36: 'Gwyllt Walia'. Printiedig. Ff. 37-9: 'Gyda Christ ("Yn iach heb boen na braw")', Chwefror 1916. Llawysgrif; teipysgrif [cf. rhif 1, f. 28v]. F. 40: 'Gymru Wen' ('Alaw: "Mentra Gwen"'). Cyfaddasiad. Printiedig. F. 41: 'Yr Hedyn Mwstard'. Teipysgrif a llawysgrif [cf. rhif 4, f. 69]. F. 42: '"Hedd Wyn" (ar gyfer y Cyfarfod Coffa yn Nhrawsfynydd)'. Toriad papur. F. 43: 'Yr Hen Drugareddau' ('Tôn: "Triumphant"'). Toriad papur [cf. rhif 7, f. 12]. F. 44: 'Yr Hen Nadolig' [cf. rhifau 1, f. 19v; 3, f. 38; 4, ff. 65v-6v]. Ff. 45-6: 'Huno y Mae' [cf. rhif 1, f. 29v]. F. 47: 'Hwyrddydd Haf' (soned), gan "Bardd y Bryn". F. 48: 'Llawdden'; 'Dewi Ogwen'. Dau hir-a-thoddaid. Printiedig [cf. rhif 8, f. 9]. Ff. 49-52: 'Y Llif'. Teipysgrif; printiedig. F. 53: 'Llygad y Dydd' (englyn; Eisteddfod Genedlaethol Birkenhead, 1917), gan "Y Feinir Fach". F. 54: 'Mot'. Printiedig. F. 55: 'Y Murddyn' (soned), gan "Tan yr Allt". Printiedig. Ff. 56v-7v: 'Ni Bydd Nos Yno' (buddugol yn Eisteddfod y Temlwyr Da, Lerpwl, 26 Rhag. 1895). Printiedig. Ff. 58-9: 'The Old Seafarer' (soned), gan "Twm Pen Ceunant". F. 60: 'Y Rhyd'. F. 61: 'Su y Môr' [cf. rhifau 1, f. 16v; 3, f. 33]. F. 62: 'Unwaith eto yn eich cartre'...' ('Alaw : "Unwaith eto Nghymru annwyl"'). Printiedig. Ar f. 62v ceir nodyn gan J. W. J[ones], Blaenau Ffestiniog 'Rhoddodd David Williams eich cyfaill hwn yn fy llaw heno, ei fab oedd yn filwr wedi ei brintio. Mae "mynd" arnynt ym mhob cyfarfod croesaw yma'. F. 63: 'Y Wawr'; ceir darn o'r delyneg 'Hwiangerdd Sul y Blodau' (gweler Telynegion Maes a Môr, t. 10) ar y cefn. Printiedig. Ff. 64-5: 'Wedi'r Angladd' (soned (2); Eisteddfod Genedlaethol Abertawe, 1926), gan "A ddwg angau, nid adfer" a'r "Trawiad Plwm". F. 66: 'Y Wlad Annwyl Hon (Alaw: "Glân Medd'dod Mwyn")', Medi 1912. F. 67: 'Yr Wylan' (englyn; Eisteddfod Bae Colwyn), gan "Dafydd ab Gwilym". Llawysgrif [ceir nodiadau ar weddi, etc., ar y cefn]. F. 68: 'Yr Ynys Wen', Mai 1916. F. 69: Cyfres o englynion a phenillion [? a luniwyd gan EW ar gyfer cyfarch bardd cadeiriol Eisteddfod Ieuenctid Dyffryn Madog, c. 1922]. F. 70: Englynion (6) yn coffáu aberth y rhai a laddwyd yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf.

Cardiau Nadolig a'r Flwyddyn Newydd (8) d.d., yn cynnwys penillion o waith EW.

Cardiau coffa (9) 1890-1925, yn cynnwys penillion o waith EW.

Copïau llawysgrif, teipysgrif a phrintiedig o gyfieithiadau gan EW. 17 ff. Ff. 1-2: 'Cymru: Annerch (cyfieithiad mydryddol "Wales, a Greeting" William Watson)'. Teipysgrif (ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam, 1912); printiedig. Ff. 3-4: 'Y Ddinas Sanctaidd (cyfieithiad o'r "Holy City")'. Teipysgrif. Ff. 5-6: 'Cyfieithiadau o chwe epigram o waith John Owen, yr Ysgolor Lladinaidd', 1906. Teipysgrif. Ff. 7-9: Cyfieithiadau o'r Saesneg i'r Gymraeg ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol yr Wyddgrug, 1923: 'Macbeth, Act V, Scene 5, lines 19-28' a 'The Tempest, Act IV, Scene 1, lines 148-58', gan "Gwell na'i waeth". Teipysgrif. F. 10: 'Mawl rof im Duw'; cyfieithiad [1922] o'r emyn Saesneg 'Thanks be to God' ar gyfer "W. Thomas Griffith, Llundain, gynt o Port" [gweler rhif 146]. Llawysgrif [ceir y geiriau Saesneg ar y cefn]. F. 11: 'Nes daw'r llanciau'n ôl (cyfieithiad o "Keep the home-fires burning")'. Teipysgrif. Ff. 12v-13: 'Sarn y Gwae (cyfieithiad o "Wreck of the Hesperus")'. Printiedig. F. 14: 'Beholding His grief in the night...'; cyfieithiad o'r emyn 'Wrth gofio'i riddfanau'n yr ardd'. Teipysgrif. Ff. 15-16: 'How sweet it is to think at times...'; dau gyfieithiad, gan "In His Steps" a "Faith's Pilgrim", o'r emyn 'Mae'n hyfryd meddwl ambell dro'. Teipysgrif. F. 17: 'The Stars'; cyfieithiad o gerdd EW 'Y Sêr' (gweler Telynegion Maes a Môr, t. 78). Teipysgrif.

Copïau llawysgrif, teipysgrif a phrintiedig o gyfieithiadau o gerddi EW. 38 ff. Ff. 1-2: 'Sweet be my mother's rest' ['Llys fy Mabandod'; gweler Caniadau'r Allt, t. 53]. Cyfieithiad yr Athro Edward Anwyl [anghyflawn - 'The rest of the sixth verse missing'; cf. rhif 73]. Teipysgrif. 2 gopi. F. 3: 'May', 'June' ['Mai', 'Mehefin'; gweler Telynegion Maes a Môr, tt. 66-7]. Cyfieithiad John Newton Crowther ('Glanceri'). Torion papur wedi'u gludo ar gerdyn post; gyda 'chofion serchog J. Ll. W'. Ff. 4-5: 'The Fair Isle' ['Yr Ynys Wen']. Cyfieithiad Syr Francis Edwards. Llawysgrif. F. 6: 'February' ['Chwefror'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 61]. Cyfieithiad Syr Francis Edwards. Teipysgrif. F. 7: 'Dearest Wales' ['Cymru Annwyl'; gweler Caniadau'r Allt, t. 75]. Cyfieithiad y Canon E. O. Jones, Llanidloes. Teipysgrif. Ff. 8-18: Copïau drafft o gyfieithiadau [? J. W. Wynne-Jones, ficer Caernarfon] o'r telynegion canlynol. Ff. 8-9: 'The bard & the flower' ['Bardd a Blodeuyn'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 80]. F. 10: 'Consider the lily' ['Ystyriwch y lili'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 82]. F. 11: 'The miller's daughter' ['Merch y Felin'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 55]. Ff. 12-13: 'Sea bird' ['Gwylan'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 16]. F. 14: 'The offer of a heart' ['Cynnyg Calon'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 53]. F. 15: 'The smile of the dead' ['Gwên y Marw'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 29]. Ff. 16-17: 'The Dream wedding' ['Priodas Hun'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 18]. F. 18: 'Hope' ['Gobaith'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 29]. Ff. 19-33: Cyfieithiadau [? gan J. W. Wynne-Jones, ficer Caernarfon] o 'Delynegion y Misoedd' [gweler Telynegion Maes a Môr, tt. 59-74]. Toriadau o The Church Monthly, Ion.-Rhag. 1907, â rhai newidiadau llawysgrif. Ff. 34-5: 'Recollectest thou the sacred...' ['Menna'; gweler Ieuenctid Y Dydd, t. 107]. Cyfieithiad J. Holt Newell, 'With the translator's compliments to the writer Eifion Wyn'. Llawysgrif. F. 36: 'Jack Frost' ['Syr Barrug'; gweler Caniadau'r Allt, t. 93]. Cyfieithiad W. S. Gwynn Williams, Llangollen, 1924 [cf. rhif 172]. Teipysgrif. F. 37: 'Ora Pro Nobis' [gweler Telynegion Maes a Môr, t. 20]. Cyfieithiad W. S. Gwynn Williams, Tach. 1924 [cf. rhif 178]. Teipysgrif. F. 38: 'The Butterfly' ['Iâr Fach yr Haf'; gweler CA, t. 115]. Llawysgrif.

Llyfryn yn cynnwys copïau teipysgrif o gyfieithiadau gan y Parch. William Evans ('Wil Ifan') o chwech o gerddi EW, ynghyd â cherddi eraill (cf. rhif 215). 8 ff. F. 1: 'The Stars' ['Y Sêr'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 78]. F. 2: 'Hadst Thou But Love' ['Pe Bai Gennyt Serch'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 39]. F. 3: 'October' ['Hydref'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 72]. F. 4: 'November' ['Tachwedd'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 73]. F. 5: 'The Hedgerows of May' ['Perthi Mai'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 88]. F. 6: 'April' ['Ebrill'; gweler Telynegion Maes a Môr, t. 64]. F. 7: 'Embarking' ['Gadael Tir' gan R. Williams Parry; gweler Yr Haf a Cherddi Eraill (Gwasg Y Bala, 1924), tt. 93-4]. F. 8: 'Rehoboth' [gan W. E. Crwys Williams; cyhoeddwyd yn Cerddi Crwys, yr ail argraffiad (Llanelli, 1920), t. 147].