Ardal dynodi
Cod cyfeirnod
Teitl
Dyddiad(au)
- 1979-1998 (Creation)
Lefel y disgrifiad
Fonds
Maint a chyfrwng
0.063 metrau ciwbig (23 ffolder, 1 bwndel, 1 gyfrol); 3 bocs mawr; 8 bocs bychan (Rhagfyr 2011)
Mae rhodd Mai 2022 yn cynnwys 1 ffolder.
Ardal cyd-destun
Enw'r crëwr
Hanes bywgraffyddol
Mae Angharad Tomos yn ymgyrchydd iaith ac awdur toreithiog sydd wedi ysgrifennu cyfrolau ar gyfer oedolion a phlant, sgriptiau ar gyfer dramâu llwyfan ac erthyglau ar gyfer nifer o gyfnodolion ers diwedd y 1970au.
Fe'i ganwyd ym 1958 a'i magu, yn un o bump chwaer, yn Llanwnda ger Caernarfon. Ymddiddorodd mewn llenydda yn fuan iawn yn ei bywyd gan ennill medal lenyddiaeth Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd ym 1981 a 1982 tra yn yr un cyfnod yn ymroi yn ddigyfaddawd i weithgareddau Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, gan dreulio cyfnod yn gweithio iddynt a chan wynebu nifer o achosion llys, dirwyon a charchar. Treuliodd flwyddyn ym Mhrifysgol Cymru, Aberystwyth ond ymadawodd i weithio i Gymdeithas yr Iaith cyn ailgydio yn ei haddysg uwch a graddio o Brifysgol Cymru, Bangor. Bu am gyfnod yn ddi-waith pryd y mynychodd gyrsiau celf. Gwelir ei gwaith celf a'i gwaith fel awdur yng nghyfrolau Rala Rwdins, cyfres bwysig a phoblogaidd i blant ieuainc yn cynnwys cymeriadau a drosglwyddwyd yn llwyddiannus i'r llwyfan ac i'r sgrîn. Aeth ymlaen i ennill Medal Ryddiaith yr Eisteddfod Genedlaethol ddwywaith ym 1991 a 1997 a Gwobr Tir na n-Óg ddwywaith am ei llyfrau i blant. Enillodd sawl ysgoloriaeth gan Gyngor y Celfyddydau i dreulio cyfnod yn ysgrifennu ac ar gyfer cyfnodau yn awdur preswyl. Dros y blynyddoedd datblygodd yn athrawes a darlithydd poblogaidd gan ymweld ag ysgolion a chymdeithasau ledled Cymru. Bu'n deithwraig frwd erioed, ond ers cyfarfod â'i gŵr, Ben Gregory, a phriodi ym 1999, datblygodd ei diddordeb mewn teithio ac mewn gwleidyddiaeth fyd-eang, yn arbennig y sefyllfa yn Nicaragua. Mae'r ddau bellach yn byw ym Mhen-y-groes, Gwynedd.
Hanes archifol
Cadwyd y drefn a roddwyd ar yr archif gan yr awdur cyn iddi gyrraedd y Llyfrgell.
Ffynhonnell
Rhodd gan Angharad Tomos, Pen-y-groes, Caernarfon, Ebrill 2001, Chwefror a Medi 2007, Gorffennaf 2008, Chwefror 2010 a Rhagfyr 2011.; Hydref 2017; Ebrill 2018; Awst 2019; a Mai 2022: A2001/24.
Ardal cynnwys a strwythur
Natur a chynnwys
Mae'r fonds yn cynnwys nodiadau a drafftiau llawysgrif a theipysgrif o rai o gyfrolau a sgriptiau Angharad Tomos, 1986-1997, gan gynnwys dau ddarn sylweddol o waith anghyflawn ac anghyhoeddedig. Ceir un ffolder o'i herthyglau ar gyfer Y Faner a Tafod y Ddraig, 1979-1983, ac un ffolder yn cynnwys ei darlithoedd a'i hareithiau cyhoeddus, 1996-1998. Mae'r llawysgrifau, ar brydiau, yn cynnwys nodiadau ar y broses o greu a sylwadau rhai aelodau o'i theulu ar ei gwaith, ynghyd ag ychydig o ohebiaeth berthynol. Nid yw'r archif yn gyflawn. Gwerthwyd llawysgrifau llawer o'i llyfrau cynharaf yn arwerthiannau blynyddol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg sy'n golygu eu bod bellach mewn dwylo preifat. Ffeiliau unigol o gyfnodau penodol sydd yma o'i herthyglau i'r wasg, a'i hareithiau a'i darlithoedd, ac un llyfr nodiadau ar gyfer cyfnod yn awdur preswyl mewn ysgolion cynradd ym Mro Dysynni. Nid yw'r archif yn cynnwys unrhyw ohebiaeth bersonol. Gall yr archif hon fod o ddiddordeb neilltuol i ysgolheigion sy'n astudio gwaith Angharad Tomos a'r mudiad iaith yng Nghymru yn chwarter olaf yr ugeinfed ganrif.
Tri chopi draft o'r nofel 'Rhagom' gan Angharad Tomos, 2004-05. Nid yw rhain wedi eu catalogio eto.
Papurau ychwanegol y rhoddwr, yn cynnwys gwaith ymchwil ar gyfer ei nofelau 'Wrth fy Nagrau i' (Hydref 2007) a 'Rhagom'; papurau yn ymwneud â rhaglen radio i blant, a thair drama, hefyd i blant, gan gynnwys Pasiant y Plant, 2005; a phapurau a deunyddiau yn ymwneud â Rwdlan, gan gynnwys copïau o gyfieithiadau o'r gwaith i Aeleg yr Alban a Gwyddeleg. Nid yw rhain wedi eu catalogio eto.
Pecyn o bapurau ychwanegol yn ymwneud gan mwyaf â gweithiau Angharad Tomos, 'Rhagom', 2002, ac 'Wrth fy Nagrau', 2006. Nid yw rhain wedi eu catalogio eto.
Papurau ychwanegol Angharad Tomos, gan gynnwys nodiadau ar gyfer Pan Rodiwn Rhyw Fore Ddydd - ar gyfer cystadleuaeth Daniel Owen, 2008 (nofel nas cyhoeddwyd), ac erthyglau'r rhoddwr o'r Herald, 1993-1999 a 2002-2007. Nid yw'r rhain wedi eu catalogio eto.
Papurau ychwanegol o waith, a phapurau wedi eu casglu ynghyd gan Angharad Tomos, gan gynnwys dyddiaduron; gohebiaeth; torion o'r wasg; gweithiau cynnar, 1972-1990 (a gyhoeddwyd mewn cylchgronau) ;storiau i'r BBC; papurau yn ymwneud â Rala Rwdins; a gweithiau gwreiddiol. Nid yw'r papurau hyn wedi eu catalogio eto.
Papurau ychwanegol a roddwyd Mai 2022: gweler y disgrifiad o dan y Gyfres a ychwanegwyd.
Gwerthuso, dinistrio ac amserlennu
Croniadau
Mae ychwanegiadau yn debygol.
System o drefniant
Trefnwyd yn bum grŵp: cyfrolau; sgriptiau; erthyglau; areithiau a nodiadau.
Cyfunwyd rhodd Mai 2022 o fewn y disgrifiad fel Cyfres ychwanegol, ac o fewn yr archif fel rhan o focs (dynodwyd gan label).
Ardal amodau mynediad a defnydd
Amodau rheoli mynediad
Disgwylir i ddarllenwyr sydd am ddefnyddio papurau diweddar yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru lofnodi'r ffurflen 'Papurau modern - gwarchod data'.
Amodau rheoli atgynhyrchu
Mae'r hawlfraint yn eiddo i Angharad Tomos, Pen-y-groes, Gwynedd, Ebrill 2001.
Iaith y deunydd
- Cymraeg
Sgript o ddeunydd
Nodiadau iaith a sgript
Cymraeg
Cyflwr ac anghenion technegol
Cymhorthion chwilio
Ardal deunyddiau perthynol
Bodolaeth a lleoliad y gwreiddiol
Bodolaeth a lleoliad copïau
Unedau o ddisgrifiad cysylltiedig
Ardal nodiadau
Dynodwr(dynodwyr) eraill
Virtua system control number
GEAC system control number
Pwyntiau mynediad
Pwyntiau mynediad pwnc
Pwyntiau mynediad lleoedd
Pwyntiau mynediad Enw
Pwyntiau mynediad Genre
Ardal rheolaeth disgrifiad
Dynodwr disgrifiad
Dynodwr sefydliad
Rheolau a/neu confensiynau a ddefnyddiwyd
Wrth lunio y disgrifiad hwn dilynwyd canllawiau LLGC a seiliwyd ar ISAD(G) Ail Argraffiad; rheolau AACR2; ac LCSH.
Statws
Lefel manylder disgrifiad
Dyddiadau creadigaeth adolygiad dilead
Tachwedd 2001
Ebrill 2023
Iaith(ieithoedd)
- Cymraeg
Sgript(iau)
Ffynonellau
Nodyn yr archifydd
Lluniwyd y rhestr gan R. Arwel Jones.
Ychwanegwyd at y disgrifiad (ar gyfer rhodd Mai 2022) gan Bethan Ifan, Ebrill 2023, gan ddefnyddio'r deunydd wrth law a ffwythiannau chwilio arlein.
Nodyn yr archifydd
Defnyddiwyd y ffynhonnell ganlynol wrth lunio'r rhestr: Cydymaith i lenyddiaeth Cymru (Caerdydd, 1997).