Identity area
Reference code
Title
Date(s)
- [1874], 1917-2003 / (Creation)
Level of description
fonds
Extent and medium
0.425 metrau ciwbig (24 bocs); 1 bocs bychan (Tachwedd 2007)
Context area
Name of creator
Biographical history
Yr oedd Norah Isaac (1914-2003) yn awdur, cynhyrchydd dramâu a Phrifathrawes gyntaf yr Ysgol Gymraeg yn Aberystwyth yn 1939.
Fe'i ganwyd ar 3 Rhagfyr 1914 a'i magu yn 71 Heol Treharne yn y Caerau, Maesteg, yn ferch i David Isaac a'i wraig Margaret (née Jones). Yr oedd ei gwreiddiau'n ddwfn yn ardal Drefach Felindre, Sir Gaerfyrddin. Mynychodd Ysgol Gynradd Blaenllyfni ac enillodd ysgoloriaeth i Ysgol Ramadeg Maesteg yn 1924 lle bu'n Brif Ferch. Fe'i hyfforddwyd fel athrawes yng Ngholeg Y Barri gan orffen ei chwrs yn 1935. Ei swydd gyntaf oedd Trefnydd Ymarfer Corff Urdd Gobaith Cymru, 1935-1938, yn Siroedd Morgannwg a Mynwy. Bu'n gweithio ym Mhencadlys yr Urdd yn Aberystwyth, 1938-1939, gan weithio'n bennaf ar Cymru'r Plant. Fe'i penodwyd yn Brifathrawes gyntaf Ysgol Gymraeg Aberystwyth a agorwyd 25 Medi 1939 gyda saith o blant yn ei gofal a bu yn y swydd tan ddiwedd 1949 gyda phedwar ugain o blant ar y gofrestr. Bu'n darlithio yn ei hen goleg yn Y Barri, 1950-1958, ac yna fe'i penodwyd yn Brif Ddarlithydd Cymraeg a Drama yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin. Norah Isaac sefydlodd yr Adran Ddrama Gymraeg gyntaf erioed mewn Coleg yng Nghymru.
Bu'n adroddwraig frwd mewn eisteddfodau a bu'n actio rhan 'Puck' yn A Midsummer Night's Dream. Yn Eisteddfod Genedlaethol Pont-y-pwl 1924 cafodd y wobr gyntaf am adrodd 'Y Gwynt' gan J. J. Hughes a bu hefyd yn adrodd ar lwyfan Hammersmith Palace, Llundain. Cafodd llun ohoni 'the brilliant child elocutionist' ei gynnwys yn y News Chronicle. Cyfrannodd nifer o sgriptiau radio i'r BBC ar hyd y blynyddoedd. Pan gynhaliwyd yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghaerfyrddin yn 1974 hi oedd Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith. Yn 1988 hi oedd y ferch gyntaf i'w dyrchafu yn Gymrawd o'r Eisteddfod Genedlaethol ac yn 1991 fe'i gwnaed yn Gymrawd Anrhydeddus yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin. Yn 1995 derbyniodd radd Doethur Er Anrhydedd Prifysgol Cymru. Dyfarnwyd Medal y Cymmrodorion iddi yn 2003, ond bu farw cyn ei derbyn. Cyflwynwyd y bathodyn i ofal tref Caerfyrddin mewn seremoni arbennig er cof amdani yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin, 30 Tachwedd 2003.
Bu Norah Isaac farw 3 Awst 2003 a chynhaliwyd y gwasanaeth angladdol yn Amlosgfa Margam, 11 Awst, a chladdwyd ei gweddillion ym medd ei rhieni ym mynwent Llangynwyd. Cynhaliwyd rhaglen deyrnged 'Llwybrau' iddi dan ofal Cefin Roberts yn y Babell Lên, 2 Awst 2004, yn Eisteddfod Genedlaethol Casnewydd a'r Cylch.
Archival history
Immediate source of acquisition or transfer
Rhodd gan Miss Norah Isaac, Caerfyrddin, Awst a Rhagfyr 1996, Rhagfyr 1998, a gan Mr Dewi James, Llandysul, Awst a Hydref 2003. Daeth grŵp arall trwy law Dr R. Brinley Jones, Llanwrda, Tachwedd 2007.; A1996/106, A1996/167, A1998/154, 0200309660, 0200311627
Content and structure area
Scope and content
Papurau Norah Isaac, [1874], 1927-2003, gan gynnwys gohebiaeth, sgriptiau llwyfan, sgriptiau radio a theledu, cyfansoddiadau, beirniadaethau, darlithiau ac anerchiadau, a dyddiaduron; ynghyd â phapurau personol a theuluol. Ymhlith y papurau hyn ceir deunydd yn ymwneud â'r Ysgol Gymraeg yn Aberystwyth. = Papers of Norah Isaac, [1874], 1927-2003, including correspondence, stage scripts, radio and television scripts, compositions, adjudications, lectures and addresses, and diaries; together with personal and family papers. Material relating to the Welsh School in Aberystwyth is included among these papers.
Appraisal, destruction and scheduling
Action: Gwaredwyd copïau dyblyg o sgriptiau a hefyd cylchlythyrau a anfonwyd at Norah Isaac fel aelod o Gyngor yr Eisteddfod Genedlaethol, 1998-1999. Mae awdurdod i ddinistrio'r papurau hyn yn Ffurflen Werthuso Adrannol AFE/2004-05/4..
Accruals
Mae ychwanegiadau yn annhebygol.
System of arrangement
Trefnwyd yn ôl grwpiau derbyn i dri grŵp : Rhoddion 1996, Rhodd 1998 a Rhodd 2003, a mathau o ddeunydd o fewn y grwpiau hynny. Nid yw grŵp Tachwedd 2007 wedi ei gatalogio.
Conditions of access and use area
Conditions governing access
Disgwylir i ddarllenwyr sydd am ddefnyddio papurau modern yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru gydymffurfio â Deddf Gwarchod Data 1998 yng nghyd-destun unrhyw brosesu ganddynt o ddata personol a gasglwyd o gofnodion modern sydd ar gadw yn y Llyfrgell. Nodir y manylion yn yr wybodaeth a roddir wrth wneud cais am Docyn Darllen.
Conditions governing reproduction
Amodau hawlfraint arferol.
Language of material
Script of material
Language and script notes
Cymraeg oni nodir yn wahanol. Gweler disgrifiadau lefel ffeil.
Physical characteristics and technical requirements
Finding aids
Allied materials area
Existence and location of originals
Existence and location of copies
Related units of description
Notes area
Note
Mae'r dyddiad creu cynharaf yn gynt na blwyddyn geni Norah Isaac oherwydd ceir hefyd bapurau a grynhowyd ganddi. Crewyd y teitlau ar sail cynnwys y papurau. Rhoddwyd y teitlau gwreiddiol mewn dyfynodau.
Alternative identifier(s)
Virtua system control number
GEAC system control number
Access points
Subject access points
Place access points
Name access points
- Isaac, Norah -- Archives. (Subject)
Genre access points
Description control area
Description identifier
Institution identifier
Rules and/or conventions used
Wrth lunio y disgrifiad hwn dilynwyd canllawiau LlGC a seiliwyd ar ISAD(G) Ail Argraffiad; rheolau AACR2; ac LCSH.
Status
Level of detail
Dates of creation revision deletion
Hydref 2004 ac Awst 2012.
Language(s)
- Welsh
Script(s)
Sources
Archivist's note
Lluniwyd y rhestr gan Ann Francis Evans.
Archivist's note
Defnyddiwyd y ffynonellau canlynol wrth lunio'r rhestr: Hywel Teifi Edwards (golygydd), Llynfi ac Afan, Garw ac Ogwr (Cyfres y Cymoedd, Llandysul, 1998); Dafydd Ifans (golygydd), Dathlwn Glod. Ysgol Gymraeg Aberystwyth 1939-1989 (Aberystwyth, 1989); Thomas H. Davies, Pwy yw pwy yng Nghymru (Lerpwl a Llanddewi Brefi, 1981); 'Colli Norah' gan Peter Hughes Griffiths yng nghylchgrawn Carmarthenshire Life, Hydref 2003; Rhaglen Eisteddfod Genedlaethol Cymru Casnewydd a'r Cylch 2004; cyflwyniad yr Athro Derec Llwyd Morgan i anrhydeddu Norah Isaac gyda Medal y Cymmrodorion yn Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, cyfrol 10, 2004; ac eitemau yn yr archif.