Identity area
Reference code
Title
Date(s)
- 1887-1955 (yn bennaf 1919-1955) (crynhowyd [1920au]-1958) (Creation)
Level of description
Fonds
Extent and medium
0.010 metrau ciwbig (11 bocs)
Context area
Name of creator
Biographical history
Ganwyd yr awdur a'r hanesydd William Ambrose Bebb yng Ngoginan, Ceredigion, yn 1894. Graddiodd o Goleg Prifysgol Cymru Aberystwyth yn 1918 cyn treulio dwy flynedd arall yno yn astudio ar gyfer gradd MA. Aeth i Brifysgol Rennes yn 1920 ond symudodd i'r Sorbonne ym Mharis cyn pen ychydig wythnosau lle bu'n fyfyriwr ac yn ddarlithydd a lle daeth dan ddylanwad Charles Maurras a'r Action Francaise, ac y daeth yn edmygydd mawr o Ffrainc a'i diwylliant. Ymunodd â staff Adran Hanes y Coleg Normal, Bangor, yn 1925, gan ddod, yn ddiweddarach, yn bennaeth yr Adran. Cyhoeddodd ei fyfyrdodau ar wareiddiad Ewrop yn y gyfrol Crwydro'r Cyfandir (1936). Daeth i adnabod Llydaw yn dda a rhoddodd adroddiadau ar ei gysylltiadau â'r mudiad cenedlaethol yn y wlad honno mewn tri llyfr a gyhoeddwyd rhwng 1929 a 1941. Ysgrifennodd gyfres o bum llyfr ar hanes Cymru, a gyhoeddwyd rhwng 1932 a 1950, ac y mae llawysgrifau'r cyfrolau hynny ymysg y papurau hyn. Yn 1924 sefydlodd y Mudiad Cymreig ar y cyd â Saunders Lewis a Griffith John Williams, mudiad a ddatblygodd yn ddiweddarach i fod yn Blaid Genedlaethol Cymru ac a ddaeth wedi hynny yn Blaid Cymru. Parhaodd i fod yn un o gefnogwyr selocaf y Blaid hyd at yr Ail Ryfel Byd ac fe safodd yn ymgeisydd drosti yn Arfon yn Etholiad Cyffredinol 1945. Tua diwedd ei oes, fodd bynnag, oerodd ei s1/4l wleidyddol a rhoddai bwyslais cynyddol ar egwyddorion Cristnogol, fel y dengys ei lyfr olaf, Yr Argyfwng, a gyhoeddwyd yn 1956, ar ôl ei farwolaeth.
Priododd yn 1931 ag Eluned Pierce Roberts, Llangadfan, a bu iddynt saith o blant. Gwnaeth y teulu eu cartref yn Llwydiarth, Ffordd Ffriddoedd, Bangor Uchaf. Bu farw Ambrose Bebb yn sydyn ar 27 Ebrill 1955.
Archival history
Bu papurau Ambrose Bebb yn nwylo'r teulu ers ei farw yn 1955. Cyn eu trosglwyddo i'r Llyfrgell fe ddefnyddiwyd rhai o'r papurau gan Robin Humphreys a Robin Chapman ar gyfer eu hymchwil i'w cyfrolau ar Ambrose Bebb. Ni throsglwyddwyd pump o'r dyddiaduron a gyhoeddwyd gan Robin Humphreys, sef rhai 1920-1925, i ofal y Llyfrgell.
Immediate source of acquisition or transfer
Adneuwyd gan ferch Ambrose Bebb, Mrs Lowri Williams, Wdig, sir Benfro, Mawrth 1998, a chanddi trwy law T. Robin Chapman, Aberystwyth, Mai 2004.; C1998/7, 0200405302
Content and structure area
Scope and content
Mae'r fonds yn cynnwys gohebiaeth, 1898-1958, dyddiaduron, 1918-1954, llawysgrifau a theipysgrifau llawer o'i gyhoeddiadau llenyddol, hanesyddol, crefyddol a hunangofiannol, 1934-1955, copi o'i draethawd MA, 1920, ynghyd â nifer bychan o ddarlithoedd a phapurau amrywiol, 1937-1949. Mae rhai o'r llythyrau at Bebb, ynghyd â rhai o'i ddyddiaduron, yn taflu goleuni gwerthfawr ar gyflwr a hanes Llydaw cyn ac yn ystod yr Ail Ryfel Byd, ac i raddau llai, ar hanes cynnar Plaid Cymru.
Appraisal, destruction and scheduling
Action: Cadwyd y cyfan o bapurau Ambrose Bebb a adneuwyd i'r Llyfrgell..
Accruals
Mae ychwanegiadau yn bosibl.
System of arrangement
Trefnwyd yn LlGC ar sail profiant i bedwar grŵp: papurau personol, [?1920]-1955, cyhoeddiadau, 1934-1955, papurau academaidd, 1920-1949, a phapurau amrywiol, 1937-1949.
Conditions of access and use area
Conditions governing access
Disgwylir i ddarllenwyr sydd am ddefnyddio papurau diweddar yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru lofnodi'r ffurflen 'Papurau modern - gwarchod data'.
Conditions governing reproduction
Amodau hawlfraint arferol.
Language of material
- Welsh
- English
- French
- Breton
Script of material
Language and script notes
Cymraeg, Saesneg, Ffrangeg, Llydaweg.
Physical characteristics and technical requirements
Finding aids
Ceir copi caled o'r rhestr yn LlGC ac yn Llyfrgell y Coleg, Prifysgol Cymru Bangor.
Allied materials area
Existence and location of originals
Existence and location of copies
Related units of description
Publication note
Lowri Williams, gol., Bro a Bywyd Ambrose Bebb, (Barddas, 1995),
T. Robin Chapman, W. Ambrose Bebb, Cyfres Dawn Dweud, (Gwasg Prifysgol Cymru, 1997), a gweler disgrifiad cyfres PD1.
Notes area
Alternative identifier(s)
Virtua system control number
GEAC system control number
Access points
Subject access points
Place access points
Name access points
Genre access points
Description control area
Description identifier
Institution identifier
Rules and/or conventions used
Wrth lunio'r disgrifiad hwn dilynwyd canllawiau ISAD(G) Ail Argraffiad; rheolau AACR2; ac LCSH.
Status
Level of detail
Dates of creation revision deletion
Awst 2001.
Language(s)
- Welsh
Script(s)
Sources
Archivist's note
Lluniwyd gan R. Arwel Jones.
Archivist's note
Defnyddiwyd y ffynonellau canlynol wrth lunio'r rhestr: Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, (Caerdydd, 1997); Bywgraffiadur Cymreig 1951-1970, (Llundain, 1997);