Dangos 982 canlyniad

Y noson cynt fe wrthodwyd ei gais i ddychwelyd fel athro gan y llywodraethwyr am yr ail dro. Dywedid y telid ei gyflog hyd y Frawdlys yng Nghaernarfon. Cydsyniodd y Pwyllgor Addysg ond gwrthodwyd hynny gan y Bwrdd Addysg hyd oni cheir dedfryd y Brawdlys. Dilynwyd hyn gan y Pwyllgor Addysg a dilynodd y llywodraethwyr yn yr un modd. Mae ei gydathrawon wedi bod yn gefnogol iawn. Mae ei hen ddisgyblion wedi anfon deiseb gref at y llywodraethwyr ar ei ran. Yr oedd y ddau weinidog ymneilltuol, y Parch. H. T. Jacob a'r Parch. Owen Young yn absennol o'r cyfarfod. Torraeth wrth-Gymreig oedd yn gyrru'r offeiriad a'r cyfreithiwr ('Ab Domen') ymlaen. Tybed a ellid gwneud rhywbeth i symud y rhwystr o du'r Bwrdd Addysg? Fel arall, tybed a wyr W. J. Gruffydd am swydd wag yng Nghaerdydd neu Forgannwg. Clywodd fod Gwasg y Brifysgol yn chwilio am drafaeliwr i werthu llyfrau. Nid oes ganddynt lawer o arian wrth gefn. Nid ydynt am bwyso ar berthnasau er bod ganddynt rai gweddol gefnog. Mae ei wraig yn athrawes drwyddedig, hwyrach y medrai hi gael gwaith. Hyd yn oed os ceir dedfryd ranedig eto fe fydd gwrthwynebwyr yn sicr o geisio profi ei fod yn anghymwys i ddysgu plant.

Mae'n cynnig stori fer i'r Llenor, mae tua 4,500 o eiriau. Caiff ei dychwelyd os yw hi'n rhy hir neu yn annerbyniol am ryw reswm arall. Fe'i hysgrifennodd yn ystod yr wythnosau diwethaf. Gallai fod wedi treulio'r amser wrth amgenach gwaith na 'sbaddu cwrcyn'. Mae Gwasg Aberystwyth yn cyhoeddi nifer o'i storïau ddiwedd y flwyddyn dan y teitl Storïau'r Tir Glas. Mae'n bwriadu ysgrifennu cyfres arall o dan y teitl Storïau'r Tir Coch - storïau coch o'r tir. Heblaw stori'r cwrcyn y mae wedi llunio un arall am hen lanc yn dod yn arwr i'w frodyr drwy ddod yn dad i blentyn gordderch. Mae'r Athro John Hughes, Montreal, wedi addo £5 at Gronfa Gwyl Ddewi'r Blaid os cyhoeddir 'Yr eunuch' mewn unrhyw gylchgrawn Cymraeg.

Cafodd flas ar ddarllen Darlith Goffa Islwyn 1942. Olrhain dyfyniad o 'A Life Drama' gan Alexander Smith (1830-67).

Ychwanegiad at lythyr 293 uchod. Hwyrach bod dylanwad Philip James Bailey (1816-1902), tad y 'Spasmodic School' ar 'Islwyn'. Rhydd nifer o enghreifftiau i gymharu 'Storm' 'Islwyn' â 'Festus' Bailey (1839).

Cydymdeimlo ag W. J. Gruffydd ar golli ei dad, am y trafferthion yngl?n â Selfridge ac am fethu â chael ei benodi'n brifathro yng Nghaerdydd. Hydera na fydd i hyn wanhau ei fraich yn y gwaith mawr y mae'n ei gyflawni dros Gymru.

Ysgrifennu i ddweud iddo fwynhau gwrando ar sgwrs W. J. Gruffydd, 'Beth a ddaeth o Lanfaches?' ar y radio y prynhawn cynt. Trafodwyd y pwnc mewn modd gonest ac amhleidiol. Canlyniad ei sgwrs fydd dwyn y pedwar enwad yn nes at ei gilydd. Gellir uno am fod yr enwadau yn cychwyn o'r un man. Mae'r clawdd terfyn rhwng yr enwadau wedi diflannu. Mae'n pwyso ar W. J. Gruffydd i gymryd ei le fel arweinydd yng Nghymru. Nid yw arweinwyr y Blaid Genedlaethol yn apelio at Ymneilltuwyr.

Adrodd hanes bredddwyd gas. Meddyliai am arweinwyr Cymru ac yna ymddangosodd offeiriad Catholig o'i flaen. Dywedodd wrtho fod arweinydd y Cymry yn Gatholig. Atebodd mai W. J. Gruffydd a gyfrifid yn fwyaf ym mywyd Cymru a'i fod yn Annibynnwr o'r Annibynwyr. Atebodd yr offeiriad mai Catholig oedd W. J. Gruffydd a'i fod yn gwneud Catholig ardderchog. Cafodd fraw a deffro'n chwys a deall mai breuddwyd oedd. Mae'r Catholigion yn rhy gryf yng Nghymru eisoes. Trueni na allai W. J. Gruffydd arwain Ymneilltuaeth yng Nghymru, dyna'r gallu cryfaf yng Nghymru o hyd. Nid oes na 'Hiraethog' na Thomas Gee i arwain Cymru.

Hydera y bydd W. J. Gruffydd yn rhoi amlygrwydd i'w syniadau ar Anghydffurfiaeth yn Y Llenor. Mae'n gallu cofio'r cyfnod pan nad oedd dim ond y pulpud i'w gael i wyr ag addysg a oedd heb y modd i ymuno â'r galwedigaethau proffesiynol. Gwleidyddion politicaidd yn hytrach na phregethwyr oedd rhai fel Thomas Gee, 'Hiraethog' a M[ichael] D. Jones. Pan ddarfu am gyfnod y gwleidydd-bregethwr, cymerwyd eu lle gan ddynion fel Lloyd George, S. T. Evans, Ellis Griffith a Tom Ellis. Ofnau cyffredinol am ddyfodol Cymru a achosodd ei freuddwyd. Bu'r Blaid Genedlaethol o dan arweiniad [J. E.] Daniel a Saunders Lewis yn siom fawr. Cred fod yr Hen Gorff wedi ei drefnu'n ormodol. Y mae'r cyrff anghydffurfiol, er hynny, heb arweinydd. Nid yw'r Wasg yn arwain fel y gwnaeth yn amser Thomas Gee. Fe werthfawrogir nodiadau W. J. Gruffydd yn Y Llenor yn fawr iawn gan lawer.

Mae'n anfon erthygl 'Amddiffyn Diwinyddiaeth' ar gyfer Y Llenor. [Fe'i cyhoeddwyd yn Y Llenor, cyf. XIV (1935), tt. 203-12].

Atgofion am John Morris-Jones ym Mangor. Buwyd yn astudio fersiwn Gwenogvryn Evans o'r Llyfr Coch. Cafodd ei eni yn agos i gartref George Owen, Henllys. Mae'n dadlau dros estyn cefnogaeth i nodweddion Cymraeg emynwyr y ddeunawfed ganrif. Dibrisir y Gymraeg hon oherwydd ei gwendidau gan golli golwg ar ei rhagoriaethau. Mynd ymlaen i drafod mydryddiaeth emynau Williams. Un o broblemau addysg gyfoes yw sut y mae athrawon i ddiogelu elfennau gorau addysg yr aelwyd a'r capel mewn cytgord bywydol a'r addysg fwy newydd a dieithr.

Mae'n gwerthfawrogi'r anogaeth a roddodd W. J. Gruffydd drwy gyfrwng ei nodiadau golygyddol yn Y Llenor. Cyfeiriodd at sylwadau W. J. Gruffydd yn ei adroddiad blynyddol i'r Undeb Athrawon Cymreig. Yr oedd arwyddion cryf o ymddeffro ac o ymwybod cenedlaethol yno. Cyhudda'r Western Mail o wneud cyhuddiadau annheg yn erbyn W. J. Gruffydd bob tro y bydd yn siarad ar lwyfan. Mae'n ei annog i beidio â rhoi'r gorau i'r Llenor.

Mae'n anfon copi o'i lythyr at [Iorwerth] Peate. Dyna yw ei farn onest ar y mater.

Mae wedi bodloni cael ei enwebu fel Trysorydd yr Amgueddfa Genedlaethol fel olynydd i Reardon Smith. Mae ganddo gefnogaeth nifer ar y Cyngor gan gynnwys yr Arglwydd Plymouth. Nid yw'n awyddus i dderbyn mwy o gyfrifoldebau, ond y mae am weld cryfhau'r elfen Gymreig ar y Cyngor. Hydera y gall W. J. Gruffydd fynd i Aberteifi. Bydd D. Owen Evans yn brysur yn croesawu Ll[oyd] G[eorge] yn Rhydycolomennod. Hydera y bydd Ll[oyd] G[eorge] yn gadael brynhawn Iau i ddychwelyd i Gricieth. Mae Cyngor yr Amgueddfa yn awyddus iawn i roi terfyn ar achos [Iorwerth] Peate, sy'n awgrymu bod yr aelodau yn barod i gynnig ei swydd yn ôl yn llawn iddo.

Yr oedd yn dymuno gweld Iorwerth C. Peate yn cael ei swydd yn ôl yn yr Amgueddfa am ddau reswm: 1) am iddo gael ei drin yn annheg a 2) byddai ei ymadawiad yn golled fawr i'r Amgueddfa. Llwyddwyd i gael digon o aelodau o'r Cyngor i gefnogi'r cais. Llwyddwyd i gael y Cyngor i aildrafod y mater. Y mae'n weddol hyderus y gwelir Iorwerth C. Peate yn ôl yn ei swydd cyn hir. Rhaid newid cyfansoddiad y Cyngor i osgoi digwyddiad tebyg yn y dyfodol ond gall hynny brofi'n fenter tymor hir. Copi teipysgrif.

Mae'n anfon copi o apêl gan y Prifathro J. Morgan Jones ar ran Cynhadledd er Diogelu Diwylliant Cymru gyda'r un post. Disgwylir i'r swyddogion ei harwyddo a'i hanfon ymlaen at bawb y tybir y bydd iddynt gyfrannu.

Mae'n ddrwg ganddo ddeall bod W. J. Gruffydd yn teimlo'n sâl. Gresyn ganddo hefyd yw methiant W. J. Gruffydd i gytuno â'i gydfeirniaid. Y mae D. R. Hughes yn awgrymu nodyn i'w argraffu yn y Cyfansoddiadau gan na allodd W. J. Gruffydd, oherwydd gwaeledd, lunio beirniadaeth.

Copi o lythyr 360 uchod.

Mae'n ysgrifennu i ddiolch i W. J. Gruffydd am ei ran yn trefnu i D. R. Hughes dderbyn gradd anrhydeddus gan Brifysgol Cymru. Cafodd wybod mai W. J. Gruffydd a fydd yn ei gyflwyno yn y seremoni. Mae'n diolch am bob amlygiad o garedigrwydd W. J. Gruffydd tuag ato ar hyd y blynyddoedd. Mae'n rhyfeddu mwy at fawrfrydigrwydd W. J. Gruffydd gan ei fod yn deall fod D. R. Hughes yn perthyn i 'wersyll arall' yn yr etholiad.

Ymddiheuro am y sgwrs radio yngl?n â'r Coroni. Nid oedd yn bwriadu tramgwyddo W. J. Gruffydd. Rhaid cynnwys y nodyn yn y Cyfansoddiadau ac awgrymir argraffu beirniadaeth W. J. Gruffydd yn Y Cymro a'r Faner ar ôl y Coroni gyda chyfle i'r ddau feirniad arall i ateb yn yr un rhifyn.

Derbyniodd feirniadaeth W. J. Gruffydd. Mae'n amgau copi o lythyr Gorff. 16 (gw. 361 uchod) i brofi iddo gydnabod hynny eisoes. Mae hefyd yn amgau copi o'r feirniadaeth rhag ofn na chadwyd un ganddo.