Dangos 2970 canlyniad

Yr oedd D. J. Williams (1885-1970), Abergwaun, yn llenor a chenedlaetholwr.

Ganwyd David John Williams ar 26 Mehefin 1885 yn ffermdy Penrhiw Fawr ym mhlwyf Llansawel, yn fab i John a Sarah Williams (née Morgans), ac yn 1891 symudodd y teulu i Abernant, Rhydcymerau.

Mynychodd Ysgol Gynradd Rhydcymerau, 1891-1898. Rhwng 1902 a 1906 bu D. J. Williams yn gweithio fel glöwr yn Ferndale, Cwm Rhondda; Y Betws, Rhydaman; a Blaendulais. Cyn hynny bu'n gweithio ar y tir. Yn 1906 bu'n ddisgybl yn ysgol ragbaratoawl Mr Stephens, Llanybydder, ac yn 1908 fe'i penodwyd yn athro heb drwydded yn Ysgol Llandrillo yn Sir Feirionnydd. Mynychodd Ysgol yr Hen Goleg, Caerfyrddin, o dan Joseph Harry, 1910-1911, ac yn 1911 aeth i Brifysgol Cymru, Aberystwyth gan raddio mewn Cymraeg yn 1914, a Saesneg yn 1915. Bu'n allweddol mewn sefydlu cylchgrawn Y Wawr, cylchgrawn Cymraeg cyntaf Prifysgol Cymru ac fe'i penodwyd yn olygydd cyntaf. Enillodd Ysgoloriaeth Meyricke i Goleg yr Iesu, Rhydychen, am ysgrifennu traethawd ar 'The nature of literary creation' gan raddio mewn Saesneg yn 1918. Bu'n dysgu Cymraeg yn Ysgol Lewis Pengam am dri mis yn 1918. Yn 1919 fe'i penodwyd yn athro Saesneg ac Ymarfer Corff yn Ysgol Ramadeg Abergwaun ac yn athro Cymraeg yno o 1937 nes iddo ymddeol yn 1945.

Priododd Jane (Siân) Evans, a oedd yn chwaer i Wil Ifan, ar 24 Rhagfyr 1925, a symud i 49 High Street (a fu gynt yn dafarn y Bristol Trader), Abergwaun, a dyfodd yn fan cyfarfod i ffrindiau lu. Bu'n feirniad cyson ar gystadlaethau rhyddiaith yn yr Eisteddfod Genedlaethol, ac yn Eisteddfod Genedlaethol Llanrwst 1951 yr oedd yn un o feirniaid y fedal ryddiaith. Lluniodd ei feirniadaeth gyntaf tra yng ngharchar Wormwood Scrubs ar gyfer cystadleuaeth y stori fer yn Eisteddfod Genedlaethol Machynlleth 1937. Yr oedd yn un o'r tri a fu'n gyfrifol am losgi'r Ysgol Fomio yn Llŷn ac fe'i carcharwyd am naw mis fel canlyniad. Ym mlynyddoedd olaf ei ddyddiau bu'n gefnogwr i ymdrechion Cymdeithas yr Iaith dros hawliau'r Gymraeg.

Bu'n ymwneud â'r Blaid Lafur cyn ymuno â'r Blaid Genedlaethol Gymreig pan ffurfiwyd hi yn 1925. Yn Ysgol Haf Plaid Cymru a gynhaliwyd yn Abergwaun yn 1964 cafwyd cyfarfod i anrhydeddu D. J. Williams a Siân ei wraig, a darllenodd Waldo Williams ei gywydd mawl iddo.

Bu D. J. Williams yn Ysgrifennydd Cymrodorion Abergwaun, 1920-1928, ac yn Llywydd, 1936-1937, gan gynhyrchu sawl drama. Cafodd ei benodi yn Llywydd Undeb Prifysgolion Cymru yn 1935, ac yn 1957 cyflwynwyd gradd DLitt iddo er anrhydedd gan Brifysgol Cymru. Yn 1965 cafodd ei ethol yn Llywydd yr Academi Gymreig ac yn yr un flwyddyn cyhoeddwyd cyfrol deyrnged iddo wedi'i golygu gan ei gyfaill J. Gwyn Griffiths.

Bu farw D. J. Williams wedi iddo roi anerchiad gwladgarol mewn cyngerdd cysegredig yng Nghapel Rhydcymerau ar 4 Ionawr 1970, ac yno y cynhaliwyd yr angladd. Ar 17 Medi 1977 dadorchuddiwyd cofeb iddo yn Abernant, Rhydcymerau, gan Cassie Davies a threfnwyd gweithgareddau i'w goffáu, gan gynnwys pererindod o Gaerfyrddin i Rydcymerau gan ieuenctid y sir.

Yr oedd Syr Alun Talfan Davies (1913-2000) yn fargyfreithiwr, barnwr a chyhoeddwr. Fe'i ganwyd yng Ngorseinon, Abertawe, a derbyniodd ei addysg yn Ysgol Ramadeg Bro Gŵyr, Coleg Prifysgol Cymru Aberystwyth, a Choleg Gonville a Caius, Caergrawnt. Fe'i galwyd at y Bar yn Gray's Inn yn 1939 ac i'r Fainc yn 1969 ac enillodd enw iddo'i hun fel arbenigwr mewn achosion diwydiannol. Safodd fel ymgeisydd mewn sawl etholiad, fel ymgeisydd Annibynnol yn isetholiad Prifysgol Cymru yn 1943, ac fel Rhyddfrydwr yn sir Gaerfyrddin, 1959 a 1964, a Dinbych yn 1966. Bu'n Gofiadur Merthyr Tudful, 1963-1968, Abertawe,1968-1969, Caerdydd, 1969-1971, a Llys y Goron,1972-1985, ac yr oedd hefyd yn Ddirprwy Gadeirydd Sesiwn Chwarter Sir Aberteifi, 1963-1971. Gwasanaethodd hefyd fel Cadeirydd Llys yr Eisteddfod Genedlaethol, 1977-1980, ac yr oedd yn aelod o Lys Cwmni Opera Cenedlaethol Cymru. Yr oedd yn gyfarwyddwr cwmni HTV, 1967-1983, Cadeirydd Ymddiriedolwyr Cronfa Trychineb Aberfan, 1969-1988, a chadeirydd Banc Brenhinol Cymru o1991. Gyda'i frawd hyn Aneirin (1909-1980) sefydlodd Gwasg y Dryw, Llandybïe,a chyfrannodd yn sylweddol at waith y wasg honno, gan gyhoeddi cyfrolau llenyddol pwysig yn y Gymraeg. Wedi hynny daeth ei fab Christopher yn berchennog ar y cwmni. Priododd Eiluned Christopher Williams yn 1942 a chawsant un mab a thair merch. Fe'i hurddwyd yn farchog yn Ionawr 1976. Bu farw ym Mhenarth, Bro Morgannwg, ar 11Tachwedd 2000.

Ffurfiwyd Cymdeithas Cymreigyddion y Fenni ym mis Tachwedd 1833, gyda'r bwriad o feithrin y Gymraeg ac ymdeimlad gwladgarol yn Y Fenni a Sir Fynwy. Yr oedd nifer o gymdeithasau tebyg ar hyd a lled Cymru yn y cyfnod hwn, yn ogystal ag yn Llundain. Lerpwl, Manceinion a dinasoedd eraill Lloegr, ond yr oedd Cymdeithas Cymreigyddion y Fenni yn tra rhagori arnynt i gyd yn ei chynnyrch llenyddol a'i henwogrwydd byd eang. Ei phrif ysgogwyr oedd yr hynafiaethwyr Thomas Bevan ('Caradawc y Fenni', 1802-82), y Parch. Thomas Price ('Carnhuanawc', 1787-1848) ac Augusta Hall, Arglwyddes Llanofer ('Gwenynen Gwent', 1802-96), ac ymhlith yr aelodau yr oedd enwogion megis y gerddores Maria Jane Williams, Aberpergwm (?1795-1873), Arglwyddes Charlotte Guest (1812-95) yr awdures, ac uchelwyr blaenllaw lleol, yn eu plith Syr Charles Morgan, Arglwydd Tredegar (1760-1852), Benjamin Hall, Arglwydd Llanofer (1802-67) a Syr Josiah John Guest (1785-1852). Amcanion penodedig y Gymdeithas oedd casglu llyfrau Cymraeg a dyfarnu gwobrwyon am areithiau, traethodau ysgrifenedig yn y Gymraeg ar themâu amaethyddol, barddonol, crefyddol, gwyddonol, hanesyddol a hynafiaethol, yn ogystal ag ar gerddoriaeth a chelfyddydau cain. Pwysleisiwyd y dylai pob ymddiddan fod yn y Gymraeg, a bu'r Gymdeithas yn gwneud cais am ddefnydd ehangach o'r iaith mewn ysgolion, prifysgolion, yn y llysoedd a'r Eglwys, er bod ei chyfansoddiad yn gofyn i aelodau beidio ag ymhél â phethau a allai arwain at anfoesoldeb, annheyrngarwch i'r wladwriaeth, neu unrhyw ddadl grefyddol neu genedlaethol. Canolbwynt y rhan fwyaf o waith Cymreigyddion y Fenni oedd yr eisteddfodau (a alwyd yn gylchwyliau), a ddechreuodd ar raddfa fechan yn 1834. Profodd y digwyddiadau blynyddol hyn yn boblogaidd iawn, ac fe'u mynychwyd gan filoedd o bobl o bob dosbarth, gan gynnwys ffigurau amlwg ym mywyd diwylliannol Cymru, academyddion blaenllaw o Lydaw a'r Almaen, a hyd yn oed llysgenhadon o Ewrop a thywysogion o India. Er gwaethaf ei chryfder ymddangosiadol yn y 1830au, yr oedd hadau distryw y Gymdeithas yn ei thwf. Defnyddid mwy a mwy o Saesneg yn y rhan fwyaf o agweddau ar ei gwaith, gan fod y mwyafrif o'i noddwyr, llawer o'r ymwelwyr, a rhai o'i haelodau, yn methu siarad na deall Cymraeg, ac yr oedd hefyd yn anodd dod o hyd i fan cyfarfod parhaol addas ar gyfer y cylchwyliau cynyddol. Ond y broblem fwyaf arwyddocaol oedd y methiant i gwrdd â goblygiadau ariannol. Dibynnai'r Gymdeithas yn drwm ar gefnogaeth hael bonheddwyr lleol a'r diwydiant gwlân lleol (yr hyrwyddwyd ei chynnyrch yn y cylchwyliau), ond fel yr ai'r amser heibio nid oedd yn gallu denu noddwyr sylweddol newydd i gwrdd â chostau cynyddol ei gweithgareddau. O ganlyniad, bu'n rhaid cwtogi ar amlder y cylchwyliau mor gynnar â 1840, a daeth y Gymdeithas i ben yn 1854.

Yr oedd Mati Rees (1902-1989), a hanai o Rydaman, sir Gaerfyrddin, yn un o bum plentyn peiriannydd mwyngloddio. Graddiodd mewn Cymraeg yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth yn 1924. Tra roedd hi'n athrawes yn Ysgol Ramadeg y Sir, Porth, cwblhaodd draethawd MA ar ieithyddiaeth, astudiaeth arloesol a osododd sail i'w diddordeb llwyr mewn dulliau dysgu iaith a barodd ar hyd ei hoes. Arweiniodd y diddordeb hwn at gyhoeddi cyfres o werslyfrau i ysgolion a sgriptiau'r gyfres deledu boblogaidd 'Croeso Christine'. Ar ôl blynyddoedd lawer fel athrawes yn Ysgol Ramadeg Llanelli, cafodd ei hapwyntio'n brif ddarlithydd yn 1966. Chwaraeodd ran flaenllaw ym mywyd diwylliannol a chrefyddol Cymru, ac roedd hi'n hynod o amlwg mewn materion yn ymwneud ag Undeb Bedyddwyr Cymru, Urdd Ieuenctid y Bedyddwyr, yr Orsedd ac UCAC. Yr oedd yn ddarlledwraig cyson, yn golofnydd ac yn awdur toreithiog. Treuliodd flynyddoedd olaf ei bywyd yn Aberystwyth. Bu farw yn 1989.

Yr oedd Siân Williams (1884-1965) yn wraig i D. J. Williams, Abergwaun.

Ganwyd Jane Evans yn Cwmbach, Llanwinio, Sir Gaerfyrddin, ar 4 Awst 1884, yn ferch i'r Parchedig Dan Evans a'i wraig Mary. Fe'i bedyddiwyd gan Michael D. Jones a symudodd y teulu i Aberafan pan oedd hi'n chwech mlwydd oed. Bu'n gweithio fel athrawes yn Nhredegar a Llanwrtyd ac yna fel athrawes deithiol yng Nghaerdydd. Yna fe'i penodwyd yn brifathrawes ar ysgol newydd Beulah ger Castellnewydd Emlyn. Yn Rhagfyr 1925 priododd D. J. Williams. Fe fu'n ysgrifennydd cangen y Peace Pledge Union yn Abergwaun yn ystod yr Ail Ryfel Byd.

Bu farw Siân Williams ar 3 Mehefin 1965 yn Ysbyty Glangwili, Caerfyrddin.

Ganwyd y Parch. Ddr Gomer Morgan Roberts (1904-1993) yn Llandybïe, sir Gaerfyrddin ar 3 Ionawr 1904. Yn dair ar ddeg oed, dechreuodd weithio fel glöwr cyn ennill ysgoloriaeth y WEA i Goleg Fircroft, rhan o Golegau Selly Oak, Birmingham, pan oedd yn bedair ar bymtheg. Aeth ymlaen i Goleg Trefeca yn ddiweddarach. Yn 1930 cafodd ei ordeinio'n weinidog yn Eglwys Bresbyteraidd Cymru, gan weinidogaethu yng Nghlydach, Cwm Tawe, 1930-1939, Pont-rhyd-y-fen, 1939-1958, ac wedyn yn Llandudoch ger Aberteifi nes iddo ymddeol yn 1968. Symudodd wedyn i Landybïe ger Rhydaman. Yn 1969 cafodd ei ethol yn Llywydd Cyfundeb De Cymru and yn 1973 yn Llywydd y Cynulliad Cyffredinol. Derbyniodd nifer fawr o anrhydeddau gan yr eglwys, ac yn 1982 cyhoeddodd ei gydweithwyr yn y Gymdeithas Hanes gasgliad o ysgrifau er clod iddo dan y teitl Gwanwyn Duw. Mae hwn yn cynnwys llyfryddiaeth lawn o'i weithiau cyhoeddedig niferus. Gwnaeth Gomer M. Roberts gyfraniad pwysig i astudiaeth ar ddiwygiad Methodistaidd y deunawfed ganrif yng Nghymru, yn cynnwys cyhoeddi dwy gyfrol o fywgraffiad William Williams, Pantycelyn. Yn ogystal bu'n gwasanaethu am bron deng mlynedd ar hugain fel golygydd Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd ac yn gyfrifol am y gyfres Trevecka Records a gyhoeddwyd gan yr un gymdeithas yn y 1950au a'r 1960au. At ei gilydd, roedd yn awdur tua deugain o lyfrau a nifer enfawr o erthyglau mewn cylchgronau. Bu farw yng Nglanaman ar 15 Mawrth 1993.

Roedd Robert Evans (Cybi, 1871-1956), bardd, llenor a llyfrwerthwr, yn frodor o Langybi, sir Gaernarfon. Ganwyd ef 27 Tachwedd 1871, yn fab i Thomas a Mary Evans. Cafodd ei addysg yn ysgol y cyngor, Llangybi, ac aeth i weithio mewn ffermydd lleol am gyfnod, cyn dod yn bostman a gwerthwr llyfrau. Ysgrifennodd lawer o farddoniaeth, a gyhoeddwyd yn Odlau Eifion (Pwllheli, 1908), Awdl Bwlch Aber Glaslyn (Pwllheli, 1910), a Gwaith Barddonol Cybi (Pwllheli, 1912), a chystadlodd yn rheolaidd mewn eisteddfodau. Cyhoeddodd hefyd gasgliadau o waith beirdd Eifionydd a llyfrau ar hanes lleol, yn ogystal â'i golofnau papur newydd. Bu farw yn Llangybi ar 16 Hydref 1956.

Ganwyd David Emrys James ('Dewi Emrys', 1881-1952), llenor a bardd, yng Ngheinewydd, Ceredigion, ond treuliodd ei blentyndod yn sir Benfro. Gweithiodd fel newyddiadurwr cyn mynd yn fyfyriwr i'r Coleg Presbyteraidd yng Nghaerfyrddin. Bu'n weinidog gyda'r Annibynwyr yn Nowlais, Bwcle, Pontypridd a Llundain. Dychwelodd at newyddiaduraeth yn 1918 a dilyn ffordd o fyw go fohemaidd yn Llundain cyn ymgartrefu yn Nhalgarreg, Ceredigion, yn 1940. Yn 1926 enillodd y Goron yn Eisteddfod Genedlaethol Caerfyrddin, a'r Gadair yn 1929, 1930, 1943 a 1948. Bu'n golygu colofn farddol yn Y Cymro rhwng 1936 a 1952. Ei gerdd enwocaf yw 'Pwllderi' a ysgrifennodd yn nhafodiaith Gogledd Penfro.

Ganwyd y nofelydd Marion Eames ym Mhenbedw, swydd Gaer, ar 5 Chwefror 1921, ond fe'i magwyd yn Nolgellau, Gwynedd. Derbyniodd ei haddysg yn Ysgol Dr Williams, Dolgellau. Yn bymtheg oed ymadawodd â'r ysgol i weithio yn Llyfrgell y Sir, Dolgellau, ac yna yn Llyfrgell Coleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth. Gweithiodd hefyd am rai blynyddoedd fel trefnydd Plaid Cymru ac yn olygydd ar bapur newydd wythnosol 'Y Dydd' yn Nolgellau.

Ymadawodd â'r papur yn 1954 i symud i Lundain i astudio'r piano a'r delyn yn Ysgol Gerdd y Guildhall. Yno priododd ei gŵr, y newyddiadurwr Griffith Williams, yn 1955. Gweithiodd i gylchgrawn Sefydliad y Merched, 'Home and Country', am gyfnod cyn penderfynu dychwelyd i Gymru yn 1959 i dderbyn swydd fel cynhyrchydd radio i'r BBC yng Nghaerdydd. Yn ogystal i'w gwaith ar y radio, ysgrifennodd rai sgriptiau i Pobol y Cwm yn y dyddiau cynnar. Ymddeolodd o'r BBC yn 1980.

Caiff Marion Eames ei hystyried yn un o brif nofelwyr hanes Cymru. Daeth i amlygrwydd yn dilyn cyhoeddi ei nofelau cyntaf, Y Stafell Ddirgel (1969) ac Y Rhandir Mwyn (1972), y ddwy yn olrhain hanes y Crynwyr yn Nolgellau ac ym Mhennsylfania. Wedi'r llwyddiant a brofodd yn sgil y gweithiau yma, aeth ymlaen i ysgrifennu sawl nofel ar gyfer oedolion ac i blant, gan gynnwys I Hela Cnau (1978) ac Y Gaeaf Sydd Unig (1982), a'r gyfres o storïau byrion Sionyn a Siarli. Bu farw Marion Eames yn Nolgellau ar 3 Ebrill 2007.

Bu i ŵr busnes lleol o'r enw Robert Roberts adael £3000 i dlodion Tanygrisiau yn ei ewyllys, gyda'r llôg i'w rannu yn ôl penderfyniad ymddiriedolwyr yr ardal, oedd yn swyddogion ym Methel.

Cychwynwyd ar y gwaith o ysgrifennu Sothach a Sglyfath yn ystod cyfnod o dri mis a dreuliodd Angharad Tomos yn Awdur Preswyl ym Mharc Glynllifon gan ddechrau ym mis Medi 1991.

Er nad yw Angharad Tomos mor adnabyddus fel awdur sgriptiau ag yw hi fel awdur nofelau a llyfrau darllen i blant, bu'n ysgrifennu sgriptiau'n gyson ers diwedd y 1980au. Yn ystod 1991 fe'i cyflogwyd am flwyddyn fel awdur preswyl yn gweithio i gwmnïau theatr Hwyl a Fflag, y Frân Wen ac Arad Goch.

Sefydlwyd y Gorfforaeth Ddarlledu Brydeinig (sydd yn fwy adnabyddus fel y BBC), gyda'i chanolfan yn Broadcasting House, Portland Square, Llundain, trwy Siarter Frenhinol yn 1927, gydag awdurdod i ddarparu gwybodaeth, i addysgu ac i ddiddanu ei chynulleidfa ar draws nifer fawr o feysydd yn cynnwys materion cyfoes, y celfyddydau a diwylliant, addysg, crefydd a chwaraeon. Derbyniodd ei rhagflaenydd, y Cwmni Darlledu Prydeinig, ei drwydded i ddarlledu yn 1923, a dechreuodd y gwasanaeth darlledu cyhoeddus yng Nghymru yr un flwyddyn pan agorwyd gorsaf radio yng Nghaerdydd, gan ddarparu rhaglenni yn y Gymraeg a Saesneg. Derbyniodd Rhanbarth Cymru y BBC ei thonfedd arbennig ei hun ar gyfer darllediadau sain ym 1937, a rhoddwyd tonfedd arall ar wahân iddi ym 1964 ar gyfer darllediadau teledol; adnabyddir y Rhanbarth Cymreig yn BBC Wales ers hynny. Cafodd rhaglenni Cymraeg eu darlledu gyntaf ar y teledu yn 1953, a darlledir darpariaeth ddyddiol ers 1957; mae'r sianel Gymraeg yn cael ei hadnabod fel BBC Cymru. Bu'r gorsafoedd radio Saesneg a Chymraeg (Radio Wales a Radio Cymru) yn unedau ar wahân ers 1977. Erbyn hyn, adnabyddir y BBC yng Nghymru yn ei chyfanrwydd - yn cynnwys BBC Wales, BBC Cymru, Radio Wales a Radio Cymru - fel BBC Cymru Wales hefyd.

Ganwyd Stephen Joseph Williams yn 1896 ger Ystradgynlais, Brycheiniog. Aeth i Goleg Prifysgol Caerdydd ac fe raddiodd yn y Gymraeg yn 1921. Aeth yn athro am gyfnod wedi graddio yn Aberaeron a Llandeilo. Yna, yn 1927 cafodd ei benodi yn Ddarlithydd Cymraeg yng Ngholeg Prifysgol Abertawe. Cyhoeddodd nifer o weithiau gan gynnwys Ffordd y Brawd Odrig, 1929, ac Ystorya De Carolo Magno, 1930. Yn ogystal â hyn, fe olygodd nifer o weithiau, megis Llyfr Blegywryd gyda J. Enoch Powell, a gweithiau Robert ap Gwilym Ddu (Robert Williams). Roedd hefyd yn ramadegydd, ac fe gyhoeddodd Beginner's Welsh (1934), Elfennau Gramadeg Cymraeg (1959), ac A Welsh Grammar (1980). Bu farw yn 1992.

Ganwyd Rhydwen Williams (1916-1997), bardd a nofelydd, yn Y Pentre, Cwm Rhondda, ond symudodd y teulu i Gaer pan oedd yn bymtheg mlwydd oed. Aeth yn fyfyriwr i brifysgolion Abertawe a Bangor cyn cymryd safiad fel gwrthwynebydd cydwybodol yn ystod yr Ail Ryfel Byd pryd y gweithiodd fel rhan o uned ambiwlans. Dychwelodd i'r Rhondda yn ddiweddarach yn weinidog y Bedyddwyr yn Ynys-hir lle daeth yn gyfaill i J. Kitchener Davies ac yn aelod o Gylch Cadwgan. Yn nes ymlaen bu'n weinidog yn Resolfen a Phont-lliw ac wedi hynny aeth i fyd teledu annibynnol. Yn y pen draw llwyddodd i ennill bywoliaeth fel actor ac awdur. Cyhoeddodd wyth cyfrol o'i gerddi a nifer o nofelau cymeradwy iawn. Bu'n gwasanaethu hefyd fel golygydd y cylchgrawn Barn o 1981 hyd 1986.

Ganwyd Thomas Llewelyn Jones (1915-2009), bardd ac awdur llyfrau plant, ym Mhentre-cwrt, sir Gaerfyrddin, ar 11 Hydref 1915. Addysgwyd ef yn Ysgol Ramadeg Llandysul a bu'n gwasanaethu yn yr Awyrlu a'r Fyddin yn ystod yr Ail Ryfel Byd, cyn hyfforddi'n athro. Bu'n brifathro ar ysgolion cynradd Tregroes a Choed-y-bryn, sir Aberteifi. Ym 1940 priododd â Margaret Jones, un o deulu'r Cilie, a thrwy hynny daeth dan ddylanwad beirdd megis Isfoel ac Alun Cilie. Ennillodd Gadair yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nglyn Ebwy, 1958, ac yng Nghaernarfon, 1959. Cyhoeddodd sawl cyfrol o gerddi, gan gynnwys Sŵn y Malu (Llandysul, 1967) and Canu'n Iach! (Llandysul, 1987). Ysgrifennodd nifer fawr o nofelau poblogaidd i blant, yn eu mysg Y Ffordd Beryglus (Llandysul, 1963), Ymysg Lladron (Llandysul, 1965) and Dial o'r Diwedd (Llandysul, 1968), Barti Ddu (Llandybïe, 1973), Un Noson Dywyll (Llandysul, 1973), Tân ar y Comin (Llandysul, 1975), Dirgelwch yr Ogof (Llandysul, 1977) a Lleuad yn Olau (Llandysul, 1989). Roedd gan T. Llew Jones ddiddordeb mawr mewn gwyddbwyll. Roedd yn aelod o Undeb Gwyddbwyll Cymru, a daeth yn Is-Lywydd ar y mudiad. Rhannodd y diddordeb yma gyda'i fab iau, Iolo Ceredig Jones (g. 1947), a bu'r ddau yn cystadlu dros Gymru yn yr Olympiad Gwyddbwyll. Ei fab hynaf yw Emyr Llewelyn (g. 1941), ymgyrchydd dros yr iaith Gymraeg a garcharwyd ym 1963 yn sgil ffrwydriad yng Nghwm Tryweryn, Bala. Bu farw T. Llew Jones ym Mhontgarreg, Ceredigion, ar 9 Ionawr 2009.