Mae'r grŵp hwn yn cynnwys llawysgrifau, teipysgrifau a phroflenni rhai o gyhoeddiadau Ambrose Bebb, a chopi llawysgrif o un gwaith anghyhoeddedig, 1934-1955.

Llawysgrif a phroflenni yn ymwneud â dau o weithiau creadigol Ambrose Bebb.

Llythyrau, 1924-1972, oddi wrth nifer o ohebwyr gwahanol at Dr Iorwerth Hughes Jones yn bennaf (ceir rhai llythyrau at ei wraig a'i dad). Mae'r llythyrau hyn yn trafod amrywiol bynciau megis materion celfyddydol a llenyddol; pynciau hanesyddol ac archaeolegol; enwau lleoedd; materion meddygol; gwleidyddiaeth, ac yn arbennig, gwleidyddiaeth Gymreig, gan gynnwys yr ymgyrch dros Senedd i Gymru, materion Plaid Cymru a llwyddiant etholaethol Dr Iorwerth Hughes Jones; materion cyhoeddus yr oedd Dr Iorwerth Hughes Jones yn ymwneud â hwy, megis ymgyrchoedd lleol, a'i aelodaeth ag amrywiol cymdeithasau a mudiadau; ceir cyfeiriadau at yr Ail Ryfel Byd mewn rhai llythyrau; ac yn ogystal â hyn oll fe geir llythyrau sydd yn fwy personol eu naws.

Mae'r archif yn cynnwys fersiynau gwreiddiol llawysgrif o lawer o'i gynnyrch llenyddol, yn cynnwys barddoniaeth a thraethodau [c.1880]-1913, a dwy ddrama [c.1941]; torion o'r wasg a deunydd printiedig arall yn gysylltiedig â gweithgareddau Cymdeithas Unedig y Glowyr, Rhanbarthau Castell Nedd, Abertawe a Llanelli,1879-1894, a gohebiaeth, 1890-1939, yn enwedig â Syr Samuel Thomas Evans, AS = Contains original manuscripts of much of his literary output, including poetry and essays, [c. 1880]-1913, and two dramas, [c. 1941]; newspaper cuttings and other printed material relating to the activities of the Amalgamated Association of Miners, Neath, Swansea and Llanelli Districts, 1879-1894; and correspondence, 1890-1939, especially with Sir Samuel Thomas Evans, MP.

Papurau llenyddol Amanwy, yn cynnwys cerddi, caneuon a gweithiau mewn amryw ffurf, 1909-1953, yn enwedig pryddestau, 1909-1953, telynegion, 1910-1946, a sonedau, 1929-[1953]; rhyddiaith, 1924-1949, sy'n cynnwys darlithoedd, anerchiadau, storiâu byrion a nodiadau; sgriptiau radio,1942-1953; deunydd printiedig yn cynnwys emynau gan Amanwy a gweithiau ganddo ef ac eraill, 1919-1953; torion o'r wasg,1919-1945; a llythyrau,1950-1975. Gweler hefyd Trefniant = Literary papers of Amanwy, comprising poems, songs and other works of various forms, 1909-1953, notably pryddestau, 1909-1953, lyrics, 1910-1946, and sonnets, 1929-[1953]; prose works, 1924-1949, which include lectures, addresses, short stories and notes; radio scripts, 1942-1953; printed materials including hymns by Amanwy and works by him and others, 1919-1953; newspaper cuttings, 1919-1954; and letters, 1950-1975. See also Arrangement.

Mae'r fonds yn cynnwys nodiadau a drafftiau llawysgrif a theipysgrif o rai o gyfrolau a sgriptiau Angharad Tomos, 1986-1997, gan gynnwys dau ddarn sylweddol o waith anghyflawn ac anghyhoeddedig. Ceir un ffolder o'i herthyglau ar gyfer Y Faner a Tafod y Ddraig, 1979-1983, ac un ffolder yn cynnwys ei darlithoedd a'i hareithiau cyhoeddus, 1996-1998. Mae'r llawysgrifau, ar brydiau, yn cynnwys nodiadau ar y broses o greu a sylwadau rhai aelodau o'i theulu ar ei gwaith, ynghyd ag ychydig o ohebiaeth berthynol. Nid yw'r archif yn gyflawn. Gwerthwyd llawysgrifau llawer o'i llyfrau cynharaf yn arwerthiannau blynyddol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg sy'n golygu eu bod bellach mewn dwylo preifat. Ffeiliau unigol o gyfnodau penodol sydd yma o'i herthyglau i'r wasg, a'i hareithiau a'i darlithoedd, ac un llyfr nodiadau ar gyfer cyfnod yn awdur preswyl mewn ysgolion cynradd ym Mro Dysynni. Nid yw'r archif yn cynnwys unrhyw ohebiaeth bersonol. Gall yr archif hon fod o ddiddordeb neilltuol i ysgolheigion sy'n astudio gwaith Angharad Tomos a'r mudiad iaith yng Nghymru yn chwarter olaf yr ugeinfed ganrif.

Tri chopi draft o'r nofel 'Rhagom' gan Angharad Tomos, 2004-05. Nid yw rhain wedi eu catalogio eto.

Papurau ychwanegol y rhoddwr, yn cynnwys gwaith ymchwil ar gyfer ei nofelau 'Wrth fy Nagrau i' (Hydref 2007) a 'Rhagom'; papurau yn ymwneud â rhaglen radio i blant, a thair drama, hefyd i blant, gan gynnwys Pasiant y Plant, 2005; a phapurau a deunyddiau yn ymwneud â Rwdlan, gan gynnwys copïau o gyfieithiadau o'r gwaith i Aeleg yr Alban a Gwyddeleg. Nid yw rhain wedi eu catalogio eto.

Pecyn o bapurau ychwanegol yn ymwneud gan mwyaf â gweithiau Angharad Tomos, 'Rhagom', 2002, ac 'Wrth fy Nagrau', 2006. Nid yw rhain wedi eu catalogio eto.

Papurau ychwanegol Angharad Tomos, gan gynnwys nodiadau ar gyfer Pan Rodiwn Rhyw Fore Ddydd - ar gyfer cystadleuaeth Daniel Owen, 2008 (nofel nas cyhoeddwyd), ac erthyglau'r rhoddwr o'r Herald, 1993-1999 a 2002-2007. Nid yw'r rhain wedi eu catalogio eto.

Papurau ychwanegol o waith, a phapurau wedi eu casglu ynghyd gan Angharad Tomos, gan gynnwys dyddiaduron; gohebiaeth; torion o'r wasg; gweithiau cynnar, 1972-1990 (a gyhoeddwyd mewn cylchgronau) ;storiau i'r BBC; papurau yn ymwneud â Rala Rwdins; a gweithiau gwreiddiol. Nid yw'r papurau hyn wedi eu catalogio eto.

Papurau ychwanegol a roddwyd Mai 2022: gweler y disgrifiad o dan y Gyfres a ychwanegwyd.

Papurau Erfyl Fychan, 1858-1996, gan gynnwys llythyrau a anfonwyd ato, rhai oddi wrth ei gyd-aelodau yn yr Orsedd, copi o'i draethawd MA, 1939, sgriptiau radio, llyfr 'testimonials' John Roberts ('Telynor Cymru') a chyfrolau eraill yn cynnwys adysgrifau a ddaeth i'w feddiant, ynghyd â phapurau ei fab Geraint Vaughan-Jones.

Papurau, 1916-1971, yn ymwneud â chyhoeddiadau F. Wynn Jones sef Godre'r Berwyn (1953) a Canmlwydd Siloh (1962), ynghyd â phapurau ymchwil yn ymwneud â'r cofiant arfaethedig i'w dad-yng-nghyfraith T. Gwynn Jones. Ceir hefyd rhai o'i bapurau personol ef ei hun sy'n cynnwys llythyrau, 1916-1918, a anfonodd tra'n filwr adeg y Rhyfel Byd Cyntaf ac fel carcharor rhyfel yn 1918; a llythyrau'n ei longyfarch ar gael OBE yn 1957. Ychwanegwyd rhai nodiadau cefndirol gan Emrys Wynn Jones.

Mae'r fonds yn cynnwys drafft cyntaf Cysgod Y Cryman, a rhai o nofelau eraill Islwyn Ffowc Elis, 1953-1989, drafftiau llawysgrif o ysgrifau a gynhwysir yn Cyn Oeri'r Gwaed, a llyfrau nodiadau yn cynnwys barddoniaeth, caneuon, storïau, dramâu, nodiadau diwinyddol, sgriptiau radio, erthyglau a gwaith celf, [c.1940]-[c.1970]. -- Ceir hefyd nifer o lythyrau oddi wrth Robin Williams, Kate Roberts, E. Tegla Davies, Dyddgu Owen, D. Tecwyn Lloyd ac eraill, 1949-1994, a phapurau am Blaid Cymru yn cynnwys gohebiaeth â Gwynfor Evans, 1966-1969. Papurau ychwanegol, 1937-2010, gan gynnwys llythyrau oddi wrth Kate Roberts ac R. S. Thomas, sgriptiau a phregethau, ynghyd a chyfres o ddeg englyn a luniwyd iddo gan Alan Llwyd ar achlysur dathlu ei ben-blwydd yn ddeg a thrigain mlwydd oed (Ionawr 2017).

Mae'r fonds yn cynnwys ei lawysgrifau llenyddol; gohebiaeth bersonol, [?1903]-1992; papurau'n ymwneud â'i deulu, yn enwedig ei ewythr R. Silyn Roberts, [?1847]-[?1986]; papurau'n gysylltiedig â'i waith fel golygydd cynorthwyol Y Faner, 1949-1992; ynghyd â nodiadau a darlithoedd a baratowyd ganddo ar gyfer dosbarthiadau Mudiad Addysg y Gweithwyr, [?1936]-1991.
Mae'r papurau ychwanegol (Rhodd Medi 2021), 1894-2019 (gyda bylchau), yn cynnwys gohebiaeth, barddoniaeth, ysgrifau, papurau'n ymwneud â'r Faner, ffotograffau a phapurau pobl eraill.

Papurau Pennar Davies, 1913-1999, yn cynnwys copïau teipysgrif o'i weithiau llenyddol, ynghyd â phapurau academaidd a phapurau llenyddol.

Papurau T. Ll. Stephens, 1928-1959, yn cynnwys yn bennaf cyfansoddiadau llenyddol, a hefyd papurau'n ymwneud ag addysg, addysg ddwyieithog a Dewi Emrys, ynghyd a grŵp bach o lythyrau a phapurau eraill Dewi Emrys,1940-1953 = Papers of T. Ll. Stephens, 1928-1959, mainly comprising his literary compositions, and also including papers relating to education, bilingual education and Dewi Emrys, together with a small group of letters and other papers, 1940-1953, of Dewi Emrys.

Papurau W. J. Gruffydd,[1903]-[1952], yn cynnwys drafftiau o erthyglau'n ymwneud â'r Mabinogi; nodiadau darlith ar gyfer ei gyrsiau Cymraeg yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Caerdydd; nodiadau darlithoedd ac erthyglau eraill; sgyrsiau a darlledwyd gan y BBC; personalia; a grŵp sylweddol o ohebiaeth oddi wrth ffigurau llenyddol blaenllaw = Papers of W. J. Gruffydd, [1903]-[1952], including drafts of articles relating to the Mabinogi; lecture notes for his Welsh courses at University College of Wales, Cardiff; other lecture notes and articles; BBC broadcast talks; personalia; and a substantial group of correspondence from notable literary figures.

Papurau Gerallt Jones,1902-1981, yn cynnwys yn bennaf copïau llawysgrif a theipysgrif o'i farddoniaeth a'i rhyddiaith,1937-1981, llawer ohonynt wedi'u cyflwyno i gystadlaethau yn y Genedlaethol ac eisteddfodau eraill, ynghyd â'i ohebiaeth,1952-1982, a hefyd deunydd yn ymwneud â theulu llenyddol 'Y Cilie', yn cynnwys barddoniaeth a rhyddiaith gan y Parch. Fred Jones,1902-1932, y Parch. Simon B. Jones, 1934-1955, ac aelodau eraill o'r teulu, yn ogystal â llythyrau a chardiau,1956-1970, oddi wrth Dafydd Isfoel Jones a Jac Alun Jones = Papers of Gerallt Jones, 1902-1981, consisting mainly of manuscript and typescript copies of his poetry and prose, 1937-1981, much of which was entered for competition at National and other eisteddfodau, together with his correspondence, 1952-1982, and also material relating to the literary family of 'Y Cilie', including poetry and prose by the Rev. Fred Jones, 1902-1932, the Rev. Simon B. Jones, 1934-1955, and other members of the family, as well as letters and cards, 1956-1970, from Dafydd Isfoel Jones and Jac Alun Jones.

Papurau T. J. Davies, [c. 1957]-[1983], yn cynnwys copïau llawysgrif a theipysgrif o rai o'i weithiau cyhoeddedig ynghyd â deunydd ymchwil cysylltiedig, [1974]-[1983]; cerddi, erthyglau a gweithiau eraill; torion papur newydd o'i golofn 'O Ben Dinas', 1965-1978; a llythyrau,1958-1961. = Papers of T. J. Davies, [c. 1957]-[1983], including manuscript and typescript copies of some of his published works along with associated research material, [1974]-[1983]; poems, articles and other writings; cuttings of his newspaper column 'O Ben Dinas', 1965-1978; and letters, 1958-1961.

Drafftiau o sgriptiau i'r 12 pennod o Dihirod Dyfed, [1987]-[1991], yn ogystal â theipysgrifau a llawysgrifau o rai penodau o'r llyfr o'r un enw, [1991]; torion papur newydd yn ymwneud â'r gyfres gyntaf,1987-1989, a llungopi o'r llyfryn Dihirod Dyfed a gynhyrchwyd gan S4C,1988 = Drafts of scripts for the 12 episodes of Dihirod Dyfed, [1987]-[1991], as well as typescripts and manuscripts of some of the chapters from the book of the same name, [1991]; newspaper cuttings relating to the first series, 1987-1989; and a photocopy of the booklet Dihirod Dyfed produced by S4C, 1988.

Papers relating to the life and career of Edward Morgan Humphreys, including letters to E. Morgan Humphreys, from several prominent Welsh figures, 1900x1955, relating to professional matters, such as his articles and contributions to newspapers, requests for articles, radio talks, addresses, literary works, public appointments, his involvement with the eisteddfod and various committees; together with some letters relating to personal affairs, politics and literary matters and letters written to him in his role as an editor; miscellaneous and family ('Dyffryn') correspondence, which are mostly letters of the families of E. Morgan Humphreys' great-grandfather, the Rev Richard Humphreys, and of his grandfather, the Rev Edward Morgan, [1800]x1953; articles, radio scripts and addresses by E. Morgan Humphreys, 1902x1955; together with some personal and family papers, 1841x1955; articles, poetry, adjudications and letters to the editor of Y Genedl etc., by T. Gwynn Jones, 1890x1949; and other miscellaneous papers accumulated by E. Morgan Humphreys, [1762]x1955. Some of the family correspondence was published in 'Some Nineteenth Century Letters', in The Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion, 1925-1926.

The group consists of the administrative papers of the literature department of the Welsh Arts Council, 1992-1996; together with a box of papers accumulated by Meic Stevens, 1967-1970, 1972-1979, 1981, 1985-1987, [1989]-1991.

Seventy-three letters in Welsh, 1923-83, from the novelist and short-story writer Kate Roberts to Saunders Lewis, reflecting the growth of Kate Roberts as a writer and the early recognition and constant encouragement shown to her in her literary career by Saunders Lewis. Other matters discussed include the activities of the Welsh Nationalist Party mainly before 1945 and the state of Welsh literature in general during the period of the correspondence.

William Glynne-Jones papers, 1936-1974, comprising autograph drafts and notes for an autobiography, his novels and short stories; letters, 1946-1955, from Dr Thomas Jones CH; typescripts and cuttings of various stories and articles; and letters, 1944-1969, to William Glynne-Jones offering him moral and financial support. The correspondents include Richard Burton, 1951-1968, Dr Thomas Jones CH, 1946-1954, and Emlyn Williams, 1944-1969.