Dangos 150 canlyniad

Papurau'n ymwneud ag addysg Gymraeg a dwyieithrwydd, gan gynnwys darlithoedd yn dwyn y teitlau, 'UCAC ac Argyfwng yr Iaith', 'Cymru Ddwyieithog', 'Y Gymraeg mewn Addysg a Bywyd', 'Hanes Addysg Elfennol yng Nghymru' ac 'Argyfwng Cymru Heddiw'.

Copi llawysgrif o'r memorandwm a luniodd G. J. Williams, [c. 1950], ynglŷn â sefydlu Adran Ymchwil i Astudiaethau Cymraeg. Mae'r memorandwm, a oedd i'w drafod ym Mhwyllgor Iaith a Llên Bwrdd Gwybodau Celtaidd y Brifysgol, yn cynnwys ei weledigaeth o'r modd y dylid hyrwyddo astudiaethau Cymraeg yn ail hanner yr ugeinfed ganrif. Ceir hefyd gopi teipysgrif o'r cyfieithiad Saesneg. Cyhoeddwyd y memorandwm yn Aneirin Lewis (gol.), Agweddau ar hanes dysg Gymraeg (Caerdydd, 1985).

Llyfrau ysgrifennu yn bennaf, yn cynnwys adysgrifau o lawysgrifau amrywiol, ynghyd â rhai nodiadau.

Adysgrifau, y mwyafrif wedi eu codi o lawysgrifau Llanover, ac ychydig o lawysgrifau Caerdydd; ynghyd â nodiadau perthynol.

Bwndeli yn bennaf yn cynnwys adysgrifau o lawysgrifau Iolo Morganwg: Llanover Dosbarth C; llythyrau oddi wrth Iolo; llythyrau at Iolo; trefniant 'N'; trefniant 'Am'; 'Iolo 1 - dim llythyrau Iolo yn hwn' (PIAW 1-346); 'Iolo 2 - dim llythyrau personol' (PIAW 347-735); a chyfrol 'Ff. 1. IAW 1'.

Adysgrifau o gywyddau ac awdlau, wedi eu codi o lawysgrifau amrywiol; ynghyd â nodiadau perthynol.

Bwndeli yn cynnwys adysgrifau o ohebiaeth Iolo Morganwg: 'W. O. Pughe at Iolo'; 'Llythyrau Taliesin at Iolo a'i frawd, E. W., Strand'; 'Llythyrau i Peggy a J. Walters, etc.'; llythyrau Iolo Morganwg at Owain Myfyr yn bennaf; 'Llythyrau IM at O. Myfyr ac ambell un i W. O. Pughe a G. Mechain. O Bygones y rhan fwyaf ohonynt'; 'Llythyrau IM at W. O. Pugh, Owain Myfyr, Gwallter Mechain, Ed. Williams, Y Strand, Rev. John Jones, Gelli Onnen, ...'; 'IM at Rev. D. Williams, George Dyer, Wm Wms Printer, Merthyr, ab Iolo a Peggy, Wm Howells, Rev. Hugh Jones, Lewisham, Tywysog Cymru, D. Davies, Llwynrhydowen ...'; 'i Lloyd Cil-y-bebyll, [a] Mr Williams, Cowbridge'; 'Spencer, Redwood, Tal[iesin]'; llythyrau at Iolo Morganwg yn nhrefn cyfenwau (A-C); a llythyrau Edward Williams, Strand, at Edward Williams, Flimston, ayyb.

Ychydig nodiadau a dyfyniadau o waith almanacwyr megis Thomas Jones, Sion Prys a Sion Rhydderch.

Papurau amrywiol yn ymwneud â'r iaith Gymraeg.

Copi teipysgrif o apêl G. J. Williams i ariannu arolwg o'r traddodiad llafar gan Amgueddfa Werin Cymru. Fe'i darlledwyd ar y radio, 2 Mawrth 1958.

Llawysgrif yn cynnwys cerddi rhydd gan Evan Griffiths, T. Thomas, Huw Morus, John Jenkins, Evan Thomas Rees a Francis Thomas. Roedd y gyfrol yn eiddo i John Jones, Pantmochbach, Llandysul, Ceredigion, yn 1817, ac i Sylvanus Jones, Criborfach, Llandysul, yn 1847.

Llawysgrifau darlithoedd yn bennaf, yn ymwneud â beirdd a barddoniaeth Morgannwg, gan gynnwys 'Beirdd Morgannwg', 'Beirdd a Barddoniaeth Morgannwg', 'The Welsh Bards and the Homes of the Gentry in the Vale of Glamorgan', 'Y Beirdd Cymraeg ac Abaty Margam' (ynghyd â fersiwn Saesneg), a 'Cerddi i Biwritaniaid Gwent a Morgannwg'.

Llawysgrif traethawd buddugol G. J. Williams yn Eisteddfod Genedlaethol Castell-Nedd, 1918, dan y ffugenw 'Glascurion', ynghyd â beirniadaeth Lemuel Hopkin-James.

Beirniadaethau eisteddfodol amrywiol, gan gynnwys copi llawysgrif o feirniadaeth G. J. Williams yng nghystadleuaeth y Gadair yn Eisteddfod Genedlaethol Aberpennar, 1940; ynghyd â nodiadau beirniadaeth y Gadair yn Eisteddfod Genedlaethol Dyffryn Maelor, 1961, a llythyr perthynol oddi wrth Meuryn (R. J. Rowlands), Mehefin 1961.

Bwndel o nodiadau ac adysgrifau o lawysgrifau'r Llyfrgell Brydeinig.

Gohebiaeth a mantolenni yn ymwneud yn bennaf â changen Dinas Caerdydd o Blaid Cymru, Pwyllgor Rhanbarth Dwyrain Morgannwg a Phwyllgor Rhanbarth De Morgannwg, 1932-1936. Bu G. J. Williams yn lywydd cangen Caerdydd, 1933-1934. Ymhlith y papurau ceir llythyr ymddiswyddiad Dr Iorwerth C. Peate o gadeiryddiaeth Pwyllgor Rhanbarth De Morgannwg, 1933.

Papurau'n ymwneud â gyrfa G. J. Williams, gan gynnwys ceisiadau am swyddi a thystlythyrau, 1914-1927, 1946; ynghyd â chopi o gais Saunders Lewis am swydd yng Ngholeg Rhydychen, 1947.

Darn o bapur yn cynnwys cerdd heb deitl gan 'Diddanwr', yn agor gyda'r geiriau 'Fel roeddwn ryw foregwaith yn eistedd dan riw bren'.

Llyfr nodiadau yn cynnwys copïau o gerddi Saesneg, ynghyd â cherdd gan, ac yn llaw, Iolo Morganwg, yn dwyn y teitl 'The Line of Beauty', ac yn cychwyn gyda'r geiriau 'To view dull fashion's boasted feats'.

Papurau'n ymwneud ag astudiaeth G. J. Williams o waith Charles Edwards, gan gynnwys copi llawysgrif o'i ragymadrodd i'r gyfrol Y Ffydd Ddi-ffuant, ..., gan Charles Edwards (1936), a llythyrau perthynol, 1935.