Showing 46 results

Nodiadau cefndirol yn Saesneg i gyd-fynd gyda'r perfformiad cyntaf o'r opera Serch yw'r doctor (y geiriau gan Saunders Lewis a'r gerddoriaeth gan Arwel Hughes) ar Wasanaeth Cartref y BBC, 24 Chwefror 1958, ynghyd ag 'Opera ddigri Gymraeg newydd', erthygl Leslie Wynne Evans, Coleg y Brifysgol, Caerdydd.

Copi o Dafydd Ionawr [David Richards], Cywydd y Drindod (Wrecsam: A. Hughes, 1793, ESTC T65254 / Libri Walliae 4325), gyda nodiadau a diwygiadau yn llaw'r awdur, [1793x1827]. = A copy of Dafydd Ionawr, Cywydd y Drindod (Wrexham: A. Hughes, 1793, ESTC T65254 / Libri Walliae 4325), containing manuscript notes and emendations in the hand of the author, [1793x1827].
Mae yna nifer o ddiwygiadau i gorff y gyfrol (tt. 4-203 passim, 251-382 passim; 64 tt. i gyd) ac ar y diwedd (tt. 383-385); mae llawer o'r adolygiadau yma hefyd yn ymddangos yng ngopi LlGC W.s. 1793 sydd, er hynny, yn cynnwys llawer mwy o ychwanegiadau. Mae yna hefyd fân nodiadau a llinellau o farddoniaeth, mewn pensil yn bennaf (tu mewn i’r cloriau ac ar tt. a-b, ii, vi, 386-388), a rhestr Errata mewn inc (t. a). Ni ymddengys i’r adolygiadau gael eu hymgorffori mewn unrhyw ffordd yn argraffiadau 1834 ac 1851 o’r Cywydd. = There are numerous emendations to the main body of the book (pp. 4-203 passim, 251-382 passim; 64 pp. in total) and at the end (pp. 383-385); many of these emendations also appear in NLW's W.s. 1793 copy, which however contains many more, and more substantial, additions. There are also miscellaneous notes and lines of poetry, mostly in pencil (inside the covers and on pp. a-b, ii, vi, 386-388), and a list of Errata in ink (p. a). The revisions do not appear to have been incorporated in any way into the 1834 and 1851 editions of the work.

Llythyrau, 1968-1979, yn ymwneud â pharatoi'r gyfrol Erthyglau ac ysgrifau llenyddol Kate Roberts (Abertawe, 1978) a olygwyd gan Dr David Jenkins, gan gynnwys llythyrau oddi wrth Kate Roberts ac Alan Llwyd, Pennaeth yr Adran Gymraeg, Gwasg Christopher Davies, Abertawe.

Papurau, 1905-1945, yng Nghymraeg a Saesneg, fu'n eiddo i'r Athro John Edward Daniel, yn ymwneud â'i weithgareddau gwleidyddol gyda Plaid Cymru. = Papers, 1905-1945, in Welsh and English, of Professor John Edward Daniel, relating mostly to his political activities with Plaid Cymru.
Maent yn cynnwys llythyrau oddi wrth Compton Mackenzie, 8 Hydref 1939 (f. 1), Gwynfor Evans, 25 Tachwedd 1945 (f. 14), a William George, 20 Mehefin 1945 (f. 5), ynghyd â nodiadau gan George ar gyfer araith yn cefnogi Daniel fel ymgeisydd dros Blaid Cymru ym Mwrdeisdrefi Caernarfon yn etholiad 1945 (ff. 6-13). Hefyd yn y casgliad ceir papur enwebu Saunders Lewis yn is-etholiad Prifysgol Cymru, 1943 (f. 4); teipysgrif 'Memorandwm i Bwyllgor Heddwch y Blaid Genedlaethol' gan D. Gwenallt Jones, [c. 1939] (ff. 15-32, diwedd ar goll); a dau eitem o ohebiaeth deuluol, 1905 a [d.d.] (ff. 33-34). = They include letters from Compton Mackenzie, 8 October 1939 (f. 1), Gwynfor Evans, 25 November 1945 (f. 14), and William George, 20 June 1945 (f. 5), together with autograph notes for a speech by the latter in support of Daniel's candidacy for Plaid Cymru in Carnarvon Boroughs in the 1945 General Election (ff. 6-13). Also in the collection are nomination paper of Saunders Lewis in the University of Wales by-election, 1943 (f. 4); a typescript 'Memorandwm i Bwyllgor Heddwch y Blaid Genedlaethol' by D. Gwenallt Jones, [c. 1939] (ff. 15-32, end lacking); and two items of family correspondence, 1905 and [n.d.] (ff. 33-34).

Cyfrol, 1750-[1752], yn llaw Edward Llwyd, Llundain, yn cynnwys copïau o wyth deg pum cerdd, cywyddau yn bennaf. Ymysg y beirdd a gynrhychiolir mae Dafydd Nanmor (5), Doctor John Cent (7), Rhys ap Ednyfed (2), Guto'r Glyn (6), Dafydd ap Gwilym (4), Syr Dafydd Trefor (2), Lewis Glyn Cothi (4), Wiliam Llŷn (3), Tudur Penllyn (2), Bleddyn Fardd (5), Meilir Brydydd (2), Llywarch Brydydd y Moch (2), Lewys Môn (2), Simwnt Fychan (2), Siôn Tudur (7), Edward ap Ralph (2) a Iolo Goch (2). = A volume, 1750-[1752], in the hand of Edward Llwyd, London, containing copies of eighty-five poems, mainly cywyddau. Amongst the poets represented are Dafydd Nanmor (5), Doctor John Cent (7), Rhys ap Ednyfed (2), Guto'r Glyn (6), Dafydd ap Gwilym (4), Syr Dafydd Trefor (2), Lewis Glyn Cothi (4), Wiliam Llŷn (3), Tudur Penllyn (2), Bleddyn Fardd (5), Meilir Brydydd (2), Llywarch Brydydd y Moch (2), Lewys Môn (2), Simwnt Fychan (2), Siôn Tudur (7), Edward ap Ralph (2) and Iolo Goch (2).
Mae'n debyg i'r gyfrol gael ei ailddefnyddio fel llyfr nodiadau (gw. t. 251) ond oherwydd colled nifer o ddalennau ychydig iawn o olion o'r fath ddefnydd sydd wedi goroesi. Mae ychydig nodiadau mewn pensil ar tt. 247, 250-251 a thu mewn i'r clawr cefn mewn llaw diweddarach. = The volume was apparently reused as a 'Mamarandam Boock' (see p. 251) but due to the loss of several leaves little trace of such use remains. A few notes in pencil on pp. 247, 250-251 and inside the back cover are in a later hand.

Copi ffotostat o 'Harvard MS Welsh 8,' sef cyfrol yn perthyn i gasgliad llawysgrifau William Bodwrda yn cynnwys barddoniaeth Gymraeg gan feirdd o'r 14 gan. hyd at 17 gan., a gopïwyd [1640x1660]. = A photostat facsimile of 'Harvard MS Welsh 8' which is a volume from the collection of manuscripts of William Bodwrda containing Welsh poetry from 14 cent to 17 cent, copied [1640x1660]
Ceir awdlau, cywyddau a darnau o hen ganu brud yn y llawysgrif, nifer ohonynt yn canu i deuluoedd sir Gaernarfon; cerddi a briodolir i Daliesin a Llywarch Hen; a nifer o eitemau sy'n unig gopïau, sef gwaith Huw Pennant (tt. 13-17), Ifan Tew Brydydd (tt. 53-5), Howel ab Reinallt (tt. 65-7), Siôn Phylip (tt. 90-4), Syr Huw Roberts Llên (tt. 94-7), a Siôn Tudur (tt. 127-31). Mae'n debyg nad llaw William Bodwrda mo'r un o'r ddwy brif law yn y gyfrol, ond credir fod y llawysgrif yn gynsail i un neu fwy o lawysgrifau ffolio William Bodwrda, megis BL Add. 14966 a Mostyn 145 (NLW MS 3048D). = The manuscript comprises 'awdlau', 'cywyddau' and old vaticinatory poetry, many relating to Caernarfonshire families; poems attributed to Taliesin and Llywarch Hen; and a number of items which are unique copies, namely the works of Huw Pennant (pp. 13-17), Ifan Tew Brydydd (pp. 53-5), Howel ab Reinallt (pp. 65-7), Siôn Phylip (pp. 90-4), Sir Huw Roberts Llên (pp. 94-7) and Siôn Tudur (pp. 127-31). It seems that neither of the two main hands in the volume belong to William Bodwrda, although it is likely that the manuscript served as the basis for one or more of William Bodwrda's folio manuscripts, particularly BL Add. 14966 and Mostyn 145 (NLW MS 3048D).

Cyfrol o bregethau, 1837-1838, yn llaw y Parch. William Rees (Gwilym Hiraethog). = A volume of sermons, 1837-1838, in the hand of the Rev. William Rees (Gwilym Hiraethog).
Mae'r pregethau yn bennaf o'r Testament Newydd, ynghyd ag ambell un o Lyfrau'r Salmau a'r Diarhebion, ac eraill. Perthyn y gyfrol i gyfnod Rees yn weinidog ar eglwys Annibynnol Lôn Swan, Dinbych; rhestrir y pregethau a draddodwyd ganddo, Chwefror 1837-Rhagfyr 1838, ar tt. 188-190 (testun â'i wyneb i waered). = The sermons are taken mainly from the New Testament, along with a few from the Book of Psalms, Book of Proverbs and others. The volume relates to Rees's time as the minister of Swan Lane Independent church, Denbigh; the sermons preached by him, February 1837-December 1838, are listed on pp. 188-190 (inverted text).

Llyfr cofnodion, Mai 1935-Mawrth 1937, Pwyllgor Gweithredol Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd, Gwauncaegurwen, Dyffryn Aman, 1937, gan gynnwys manylion y digwyddiadau hynny a arweiniodd at wahodd yr Eisteddfod i'r ardal (tt. 3-11). = Minute book, May 1935-March 1937, of the Executive Committee of the Urdd National Eisteddfod held at Gwauncaegurwen in the Aman Valley, 1937, including details of events leading to the inviting of the Eisteddfod to the area (pp. 3-11).

Taflen gwasanaeth dadorchuddio carreg goffa T. Gwynn Jones, 25 Hydref 1958, a dathlu ei ganmlwyddiant, 9 Hydref 1971, yn Betws yn Rhos, ynghyd â llungopïau o lythyrau oddi wrth y llenor.

Copi teipysgrif o'r ddrama 'Y Drefn' gan Gellenydd. = Typescript copy of a Welsh drama 'Y Drefn' by Gellenydd.

Cyfres o 31 llythyr, 1997-2003, oddi wrth Islwyn Ffowc Elis at ei gofiannydd, T. Robin Chapman, yn ymwneud yn bennaf ag astudiaeth feirniadol Chapman, Islwyn Ffowc Elis (Caerdydd, 2000) a'r bywgraffiad Rhywfaint o Anfarwoldeb (Llandysul, 2003) (ff. 1-71). = Thirty-one letters, 1997-2003, from Islwyn Ffowc Elis to his biographer, T. Robin Chapman, mostly relating to the latter's critical study Islwyn Ffowc Elis (Cardiff, 2000) and biography Rhywfaint o Anfarwoldeb (Llandysul, 2003) (ff. 1-71).
Cynhwysir hefyd nodiadau hunangofiannol gan Islwyn Ffowc Elis, [2001], [2003] (ff. 76-91); copïau o ddau lythyr gan Elis, 1975, 1976 (ff. 72-75, 92-93); a deuddeg llythyr perthynol, 1998-2004, at Chapman oddi wrth amryw o ohebwyr (ff. 94-116), gan gynnwys Huw Ethall, 2004 (f. 99), Harri P[ritchard] J[ones], 2001 (f. 101), Eigra Lewis Roberts, [2002] (f. 102), Robin Williams, 2001 (ff. 109-110), Bobi Jones, 1998 (f. 111), Derec Llwyd Morgan, 1998 (f. 113), a Brynley F. Roberts, 2003 (ff. 115-116). Ceir yn llythyrau Elis atgofion am ei amser yn fyfyriwr yng Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor (1942-7) (ff. 48-52), a’i ymddangosiadau o flaen tribiwnlysoedd gwrthwynebwyr cydwybodol ym 1943 (ff. 53-54), yn ogystal â chyfeiriadau at Adran y Gymraeg, Coleg Prifysgol Dewi Sant, Llanbedr Pont Steffan (1975-1980au) (ff. 55 verso-56, 74, 85 verso-90), Daniel Owen (f. 14), Kate Roberts (f. 14), T. J. Morgan (f. 54) ac E. Tegla Davies (ff. 72-75). = Also included are autobiographical notes by Islwyn Ffowc Elis, [2001], 2003 (ff. 76-91); copies of two letters from Elis, 1975, 1976 (ff. 72-75, 92-93); and twelve related letters, 1998-2004, to Chapman from various correspondents (ff. 94-116), including Huw Ethall, 2004 (f. 99), Harri P[ritchard] J[ones], 2001 (f. 101), Eigra Lewis Roberts, [2002] (f. 102), Robin Williams, 2001 (ff. 109-110), Bobi Jones, 1998 (f. 111), Derec Llwyd Morgan, 1998 (f. 113), and Brynley F. Roberts, 2003 (ff. 115-116). Elis's letters include reminiscences of student life at the University College of North Wales, Bangor (1942-7) (ff. 48-52) and his appearances before tribunals for conscientious objectors in 1943 (ff. 53-54), as well as references to the Department of Welsh at St David's University College Lampeter (1975-[1980s]) (ff. 55 verso-56, 74, 85 verso-90), Daniel Owen (f. 14), Kate Roberts (f. 14), T. J. Morgan (f. 54) and E. Tegla Davies (ff. 72-75).

Casgliad o 37 llythyr a 4 cerdyn a anfonwyd at yr awdur John Emyr (1950- ) yn ystod y cyfnod 1970-1991. Ymhlith y gohebwyr y mae Gwynfor Evans (ff. 1-4), R. Tudur Jones (ff. 11-12), T.H. Parry-Williams (ff. 16-17), Kate Roberts (ff. 18-37) a Lewis Valentine (ff. 39-40). Cyfeiria llawer o'r llythyrau at gyhoeddiadau John Emyr, megis Enaid clwyfus: golwg ar waith Kate Roberts (Dinbych, 1976), Terfysg Haf (Dinbych, 1979), Dadl Grefyddol Saunders Lewis a W.J. Gruffydd (Pen-y-bont ar Ogwr, 1986) a Dyddiadur Milwr a Gweithiau Eraill (Llandysul, 1988). = A collection of 37 letters and 4 cards in Welsh sent to author John Emyr (1950- ) during the period 1970-1991. Among the correspondents are Gwynfor Evans (ff. 1-4), R. Tudur Jones (ff. 11-12), T.H. Parry-Williams (ff. 16-17), Kate Roberts (ff. 18-37) and Lewis Valentine (ff. 39-40). Many of the letters refer to John Emyr's publications, such as Enaid clwyfus: golwg ar waith Kate Roberts (Dinbych, 1976), Terfysg Haf (Dinbych, 1979), Dadl Grefyddol Saunders Lewis ac W.J. Gruffydd (Pen-y-bont ar Ogwr, 1986) and Dyddiadur Milwr a Gweithiau Eraill (Llandysul, 1988).

Papurau, gan gynnwys un llythyr ar bymtheg, 1933-1978, a ddarganfyddwyd yn rhydd y tu mewn i gyfrolau o lyfrgell Saunders Lewis. = Papers, including sixteen letters, 1908-1978, found loose inside volumes from the library of Saunders Lewis.
Maent yn cynnwys llythyrau at Lewis oddi wrth Sir John Herbert Lewis, 1933 (f. 1), Edouard Bachellery, 1950-1951 (ff. 2-4, yn trafod ei lyfr L'oeuvre Poetique de Gutun Owain (Paris, 1950, 1951)), Tony Conran, 1961 (f. 7), Gareth Alban Davies, 1964 (f. 8), Aneirin Talfan Davies, 1969-1970 (ff. 9-10 verso), R. Brinley Jones, 1970 (f. 11), Donatien Laurent, 1975 (f. 14), a Michael T. Davies, 1977 (f. 15). Mae yna hefyd nodiadau amrywiol, 1908-[?1971], yn llaw Saunders Lewis (ff. 18-27), gan gynnwys nodiadau ar G. J. Williams, Traddodiad Llenyddol Morgannwg (Caerdydd, 1948) a G. J. Williams, Iolo Morganwg: Y Gyfrol Gyntaf (Caerdydd, 1956) (ff. 22-25), a Gwaith Tudur Penllyn ac Ieuan Ap Tudur Penllyn, gol. gan Thomas Roberts (Caerdydd, 1958) (f. 27). = They include letters to Lewis from Sir John Herbert Lewis, 1933 (f. 1), Edouard Bachellery, 1950-1951 (ff. 2-4, commenting extensively on his own L'oeuvre Poetique de Gutun Owain (Paris, 1950, 1951)), Tony Conran, 1961 (f. 7), Gareth Alban Davies, 1964 (f. 8), Aneirin Talfan Davies, 1969-1970 (ff. 9-10 verso), R. Brinley Jones, 1970 (f. 11), Donatien Laurent, 1975 (f. 14), and Michael T. Davies, 1977 (f. 15). Also included are miscellaneous manuscript notes, 1908-[?1971], by Saunders Lewis (ff. 18-27), including notes on G. J. Williams, Traddodiad Llenyddol Morgannwg (Cardiff, 1948) and G. J. Williams, Iolo Morganwg: Y Gyfrol Gyntaf (Cardiff, 1956) (ff. 22-25), and on Gwaith Tudur Penllyn ac Ieuan Ap Tudur Penllyn, ed. by Thomas Roberts (Cardiff, 1958) (f. 27).

Llyfr ysgrifennu yn cynnwys cerddi, [?1935], yn llaw Waldo Williams a gyhoeddwyd yn E. Llwyd Williams a Waldo Williams, Cerddi'r Plant (Aberystwyth, 1936). = An exercise book containing holograph poems, [?1935], by Waldo Williams, published in E. Llwyd Williams and Waldo Williams, Cerddi'r Plant (Aberystwyth, 1936).
Mae pob un o'r ugain cerdd y cyfrannodd Waldo i'r gyfrol yn bresennol yn y llawysgrif, yn ogystal â chwe cherdd ychwanegol, 'Y Falwaden' [sic] (f. 7), 'Twmi Bach Pendre' (ff. 11-12), 'Y Ceiliog Gwynt' (f. 18), 'Storiau Tadcu' (ff. 25-27), 'Can y Fegin' (f. 28) ac 'Ar y Ffordd' (f. 29) (cyhoeddwyd 'Y Falwaden', 'Storiau Tadcu' a 'Can y Fegin' yn Robert Rhys, Chwilio am Nodau'r Gân (Llandysul, 1992), tt. 222-225). Mae braslun, [1955], gan D[avid] J. Morris, [Clunderwen], o'r darlun a ddefnyddiwyd ar glawr Cerddi'r Plant, 2il arg. (Aberystwyth, 1955) hefyd wedi ei gynnwys (f. 30). Mae ff. 23-30 yn ddail rhydd ychwanegol. = All twenty of the poems contributed to the volume by Waldo are present in the manuscript, as well as six additional poems, 'Y Falwaden' (f. 7), 'Twmi Bach Pendre' (ff. 11-12), 'Y Ceiliog Gwynt' (f. 18), 'Storiau Tadcu' (ff. 25-27), 'Can y Fegin' (f. 28) and 'Ar y Ffordd' (f. 29) ('Y Falwaden', 'Storiau Tadcu' and 'Can y Fegin' appeared in Robert Rhys, Chwilio am Nodau'r Gân (Llandysul, 1992), pp. 222-225). A sketch, [1955], by D[avid] J. Morris, [Clunderwen], of the drawing used on the cover of Cerddi'r Plant, 2nd ed. (Aberystwyth, 1955) is also included (f. 30). Folios 23-30 are additional leaves loose in the volume.

Traethawd ar hanes Cwm Manwledd, ger Llanidloes, sir Drefaldwyn, yn ystod y cyfnod 1843-1883. = An essay, in Welsh, on the history of Cwm Manwledd, near Llanidloes, Montgomeryshire, during the period 1843-1883.

Dros ddau gant o straeon digri a ffraeth o ardal Tanygrisiau, Blaenau Ffestiniog, sy'n cyfeirio'n bennaf at fywyd y chwarel. Ceir hefyd sawl braslun, rhai ohonynt gan J. Kelt Edwards. = Over two hundred anecdotes and witticisms from the Tanygrisiau district, Blaenau Ffestiniog, mainly relating to quarry life. A number of sketches are also included, a few of which are by J. Kelt Edwards.
Ymddengys fel pe rhai dalennau wedi'u anodu yn llaw plentyn. = Some folios appear to be annotated in a child's hand.

Copi llawysgrif, [?20 gan., cynnar], mewn llaw anhysbys, o'r awdl 'Iesu o Nazareth' gan Evan Rees (Dyfed), yn cyfateb yn agos i'r testun a gyhoeddwyd yng ngyfrol Dyfed, Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth (Caernarfon, 1894), tt. 155-220 (ff. 1-13 verso). = A manuscript copy, [?early 20 cent.], in an unidentified hand, of the awdl 'Iesu o Nazareth' by Evan Rees (Dyfed), corresponding closely to the version published in Dyfed, Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth (Caernarfon, 1894), pp. 155-220 (ff. 1-13 verso).
Mae rhan o'r testun wedi ei gamleoli, a dylai f. 3 (sef diwedd rhan II) ddilyn f. 4 verso. Cynhwysir hefyd gopi teipysgrif o gerdd Dyfed 'Yr Iesu ar y ffynon' (gw. Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth, tt. 109-110) (f. 14). = Part of the text is displaced, with f. 3 (the end of part II) following on from f. 4 verso. Also included is a typescript copy of Dyfed's 'Yr Iesu ar y ffynon' (see Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth, pp. 109-110) (f. 14).

Leaflet, printed in Welsh, containing verses by W. Walters (Talmai) Llanelli, in memory of David Evan, son of Mr. & Mrs. Wm. Rees of the 'Ship and Pilot', Llanelli, who died 22 July 1897 at the age of 12, after being crushed by a steel roll near Pantyffynon, which he was delivering by a waggon with his father.