Llythyr yn ymosod ar Timothy Lewis. Y mae'n defnyddio'r Wasg i ymosod ar athrawon Cymraeg y Brifysgol. Y mae ar fin ymosod ar Syr John Morris-Jones yn y South Wales News. Y mae'r erthyglau a gyhoeddir ganddo yn destun sbort yng Nghymru. Y mae ei gais i esbonio enwau lleoedd yn fwy gwallgo na'r rhai welir mewn papurau lleol. Mae'n rhaid i Adran y Gymraeg yn Aberystwyth ysgwyddo'r gwarth am ei ymddygiad. Y mae'n ennill £550 y flwyddyn am wneud dim ond ymosod ar aelodau'r brifysgol. Rhaid gwneud rhywbeth am hyn ar fyrder. Cafwyd addewid yng nghyfnod rhagflaenydd Stuart Jones gan Timothy Lewis y byddai'r ymosodiadau hyn yn darfod. Hydera y gellir delio â'r sefyllfa cyn gorfod codi'r mater gydag awdurdodau'r Brifysgol. Awgryma y gellid holi barn yr athrawon Parry-Williams, Gwynn Jones, Edwards a Fleure. Gallai Henry Lewis ac Ifor Williams roi barn ddiduedd yn ogystal pe bai raid. Copi teipysgrif.
Cydnabod derbyn rhif 167 uchod. Gobeithia gael gair gyda Mr Young ynglyn ag agwedd y Gymanwlad at addysg yng Nghymru. Mae Dr [Thomas] Richards, Llyfrgellydd [Coleg] Bangor yn gweithio ar hyn eisoes. W. J. Gruffydd yn bwriadu anfon crynodeb o'i dystiolaeth i'r pwyllgor at W. N. Bruce pan ddaw copi i law. Mae W. J. Gruffydd yn anfodlon ar gyfansoddiad y pwyllgor a'r modd yr etholwyd ef. Y mae'n ofid ganddo fod cyn lleied o academyddion ar gyrff Cymreig. Hwy ddylai wybod beth yw anghenion addysg yng Nghymru. Copi teipysgrif.
Mae'n anfon copi o grynodeb o'i dystiolaeth. Nid yw wedi derbyn copi o dystiolaeth W. N. Bruce eto. Gobeithia nad yw yn gwrthddweud W. N. Bruce yn ei dystiolaeth. Copi teipysgrif.
Diolch am ei lythyr, [rhif 796 uchod]. Y mae'n cytuno'n llwyr ag ef. Bu'n ceisio amddiffyn gwaith 'Wil Ifan', Crwys ac eraill yn erbyn Saunders Lewis. Byddai'n ddiolchgar iawn am rywbeth tebyg i'r hyn a anfonodd. Nid yw yn rhy lleol gan fod diddordeb cenedlaethol yng Nghymru yn dibynnu ar bethau lleol. Bu'n disgwyl cyfraniad gan 'Sarnicol' ers hir amser. Copi teipysgrif.
Achwyn am safon adolygiadau yn y Times ar lyfrau ysgolheigaidd Celtaidd. Mae'n amlwg mai newyddiadurwr a hwnnw'n ddi-Gymraeg o bosibl, sydd wrthi yn adolygu. Mae digon o adolygwyr addas ar gael ym Mhrifysgol Cymru ac oddi allan iddi. Mae'n nodi'r adolygiad gwan a gafodd llyfr E. J. Jones, History of Education in Wales. Mae'n amlwg i bawb nad oedd yr adolygydd yn gymwys i ddelio â'r llyfr. Nid oes gan W. J. Gruffydd unrhyw achwyniad personol, mae'n ysgrifennu fel Athro Cymraeg hynaf y Brifysgol a'i fod yn ymwybodol o'r anfodlonrwydd sydd yn bodoli ymhlith ysgolheigion am adolygiadau'r T.L.S. Copi teipysgrif.
Anodd gwybod beth ddylai ymateb John Morris-Jones fod. Dylai ateb y llythyr ond peidio sôn am vendetta. Awgrymu drafft o lythyr yn amlinellu beirniadaeth Timothy Lewis o athrawon Prifysgol Cymru i gyd. Bwriada anfon llythyr at y Prifathro Stuart Jones. Copi teipysgrif.
Codi mater y cymhwyster gorfodol mewn Lladin neu Fathemateg ar gyfer cael mynediad i'r Brifysgol. Mae'r ysgolion yn dewis dysgu mathemateg yn gynyddol a rhoddir llai a llai o bwyslais ar Ladin a Groeg. Mae'n rhagweld cyfnod pan na fydd Lladin yn cael ei ddysgu mewn ysgolion. Nodi enghraifft o ysgol yng Nghaernarfon a arferai fod yn ysgol glasurol dda ond sydd â saith athro mathemateg erbyn hyn. Dylid ceisio sicrhau bod gan fyfyrwyr yn y celfyddydau ryw wybodaeth o'r Lladin. Mae gwybodaeth o'r Lladin yn angenrheidiol ar gyfer gradd Ffrangeg. Pe gofynnid am hynny yn yr Adran Gymraeg ni fyddai ganddo fyfyrwyr ar ôl yn ei adran. Mae'n fwriad cyflwyno rheol yng Nghyfadran y Celfyddydau yng Nghaerdydd, ond rhaid cael y colegau i gyd i weithredu'r fath gynllun. Copi teipysgrif.
Dealla iddo dderbyn defnyddiau ar Hu Gadarn. Cyhoeddwyd adolygiad byr ar ei waith yn Y Llenor. Ceisio darbwyllo R. S. Loomis na ddylai drafod y rhestr enwau yn Culhwch nes bod y testun wedi ei astudio'n fanwl. Dylai Math ymddangos ymhen chwech wythnos. Fe anfonir copi iddo y pryd hwnnw. Copi teipysgrif.
Y mae [Iorwerth] Peate yn paratoi erthygl yn beirniadu rhaglenni'r tri mis blaenorol ar gyfer Y Llenor. Mae'n cynnwys beirniadaeth lem ar y sgyrsiau a ddarlledwyd. Os hoffai R. Hopkin Morris weld yr erthygl cyn ei chyhoeddi y mae croeso iddo. Fe gaiff gyfle i ymateb yn nes ymlaen. Nid yw am dramgwyddo R. Hopkin Morris gan fod arno gymaint o ddyled iddo. Copi teipysgrif.
Ymddiheuro am fod cyhyd heb ateb ei lythyr. Diolch am ddod â'r hyn sydd dan sylw gerbron Pwyllgor yr Orsedd. Mae'n deall o'r ateb nad yw'r Orsedd yn dymuno symud ymhellach yn y cyfeiriad a awgrymwyd. Pe byddai cyfansoddiad yr Orsedd yn wahanol gellid gwneud rhywbeth a fuasai o fudd i iaith a llên Cymru. Yr hyn y mae'r llythyr blaenorol yn ei ddweud felly yw 1) y gall yr Orsedd ei hunan heb unrhyw gydweithrediad o'r tu allan ddwyn diwygiad i'r Eisteddfod a 2) bod croeso i W. J. Gruffydd i ymuno â'r Orsedd. Y mae popeth felly fel yr oeddynt o'r blaen ond fod pawb yn gwybod yn sicr ymhle maent yn sefyll. Mae pob croeso iddo gyhoeddi'r ohebiaeth. Copi teipysgrif.
Mae'n ceisio llunio darlun brysiog o hanes addysg gynradd ar gyfer cofiant O. M. Edwards. Holi os gwyr ef am unrhywun yn y Bwrdd a all roi gwybodaeth iddo am hanes ysgol Llanuwchllyn. Ysgol yr Eglwys oedd hi yng nghyfnod O. M. Edwards. Hwyrach y bydd angen ei boeni eto yn nes ymlaen yngl?n ag addysg uwchradd. Dywed Mary Davies wrtho mai Percy E. Watkins sydd â'r wybodaeth yngl?n ag apwyntiad Owen Owen. Mae'n dymuno cael sgwrs ag ef. Copi teipysgrif.
Diolch am ei llythyr. Efallai y caiff Mrs Hughes afael ar [lythyrau] eraill eto. Gallai Linnie Hughes roi llawer o wybodaeth iddo am Owen Edwards ac awgryma iddi daro unrhyw beth o bwys ar bapur. Copi teipysgrif.
W. J. Gruffydd yn rhoi ei resymau yn erbyn cyhoeddi blodeugerdd Gymraeg gan Wasg Clarendon. Y mae ei Flodeugerdd Gymraeg ef yn cael derbyniad da ac nid yw yn meddwl fod lle i flodeugerdd arall. Hwyrach y gellid cyfiawnhau cael cyfrol yn cynnwys gwaith beirdd diweddar fel Parry-Williams a Williams Parry. Nid yw W. J. Gruffydd yn credu y gall un flodeugerdd gynnwys y mesurau caeth a rhydd ynghyd. Gellid cyfiawnhau blodeugerdd o gywyddau yn dangos datblygiad y cywydd. Byddai Gwasg Prifysgol Cymru yn gwrthwynebu gweld Rhydychen yn cyhoeddi cyfrol a fyddai'n bygwth gwerthiant Y Flodeugerdd Gymraeg. Hwyrach y gellid ychwanegu ychydig gerddi at y gwaith hwnnw a'i ailgyhoeddi fel yr Oxford Book of Welsh Verse. Copi teipysgrif.
Mae'n diolch iddi am ei llythyr (rhif 306) ac am ei chynnig caredig i'w helpu. Da ganddo glywed bod defnyddiau yn y Llyfrgell Genedlaethol. Hoffai wybod beth sydd yn y llythyrau a grybwyllwyd. Copi teipysgrif.
Y mae wedi derbyn y papurau a'r llythyrau ac y mae'r trefniant ariannol yn dderbyniol. Ei syniad ef am y [cofiant] yw dwy gyfrol tua phedwar can tudalen yr un. Gellid rhannu hynny yn ddeuddeg rhan o 72 tudalen yr un a'i gyhoeddi fesul rhan fel y gwnaed gyda'r Geiriadur Beiblaidd. Copi teipysgrif.
Y mae wedi llunio braslun o'r cofiant cyfan ac wedi gorffen ysgrifennu tua chwarter ohono. Fe gymer y gweddill ryw dri mis arall cyn y bydd yn barod i'r wasg. Mae'n amser i Ifan ab Owen Edwards ddechrau llunio'r llyfryddiaeth gyflawn ac y mae'n bryd dechrau trafod y mater gyda chyhoeddwr. Gallai brofi'n waith drud. Mae'n awgrymu Hughes a'i Fab, Gwasg Aberystwyth a Gwasg y Brifysgol. Addawodd W. J. Gruffydd i Prosser Rhys y cai gyfle i ystyried y gwaith, ond mai Ifan ab Owen Edwards oedd y rheolwr busnes. Copi teipysgrif.
