Ardal dynodi
Cod cyfeirnod
Teitl
Dyddiad(au)
- [1956] (Creation)
Lefel y disgrifiad
Ffeil
Maint a chyfrwng
103 ff. (ff. 11-103 text on rectos only).
Guarded and filed.
Ardal cyd-destun
Enw'r crëwr
Hanes bywgraffyddol
Ganed Waldo Goronwy Williams ar 30ain o Fedi 1904, yn fab i'r heddychwr a'r sosialydd John Edwal Williams ac Angharad Williams (née Jones). Ynghyd â'i brodyr a'i chwiorydd, mynychodd Angharad goleg a bu'n athrawes cyn ei phriodas. Er mai Cymro Cymraeg oedd John Edwal, magwyd Angharad yn ddi-Gymraeg yn Lloegr, felly Saesneg oedd iaith aelwyd gynnar Waldo ac ni ddysgodd Gymraeg nes i'r teulu symud ym 1911, pan oedd Waldo'n saith mlwydd oed, i Fynachlog-ddu yng ngogledd Sir Benfro, lle 'roedd ei dad yn brifathro'r ysgol gynradd yno. Ym 1915, bu i'r teulu symud drachefn pan benodwyd John Edwal yn brifathro Ysgol Brynconin, Llandysilio. Mynychodd Waldo Ysgol Ramadeg Arberth ac yna Coleg y Brifysgol, Aberystwyth, gan raddio mewn Saesneg ym 1926. Yn dilyn hyfforddiant fel athro, bu'n dysgu mewn nifer o ysgolion o fewn Sir Benfro, yn Ysgol Ramadeg Botwnnog ym Mhen Llŷn o 1942 hyd 1944, ac mewn ysgolion yn Lloegr. Bu hefyd yn diwtor dosbarthiadau nos ac addysg bellach ar gyfer oedolion, ac yn ddarlithydd gwâdd. Ym 1941, priododd Waldo â Linda Llewellyn, ond bu farw hithau o'r diciâu ddwy flynedd yn ddiweddarach. Treuliodd gyfnod ym Mhrifysgol Maynooth, Swydd Kildare yn ystod haf 1961, lle dysgodd Wyddeleg yn rhugl. Ac yntau'n heddychwr gydol oes, cofrestrodd Waldo fel gwrthwynebydd cydwybodol yn ystod yr Ail Ryfel Byd, safiad a achosodd wrthdaro rhyngddo a'r awdurdodau. Oherwydd ei wrthwynebiad i Ryfel Corea (1950-1953), gwrthododd dalu ei dreth incwm ac fe'i carcharwyd am ei safiad ar ddechrau 1960. Yn genedlaetholwr a brogarwr, safodd fel ymgeisydd dros Blaid Cymru yn Etholiad Cyffredinol 1959. Bu farw Waldo Williams ar yr 20fed o Fai 1971 a'i gladdu yn yr un bedd â'i rieni a'i wraig Linda ym mynwent Capel y Bedyddwyr, Blaenconin, y capel lle priodwyd Waldo a Linda ddeg mlynedd ar hugain ynghynt. Yn ddiweddarach, codwyd coflech i Waldo ar weundir Rhos Fach, ger Mynachlog-ddu. Fe ddylanwadwyd Waldo a'i dad ill dau yn gryf gan yr athronydd a'r bardd sosialaidd Edward Carpenter (1844-1929). Er fod y teulu, mewn enw, yn aelodau o Gapel y Bedyddwyr, nid oedd Waldo, mwy na'i rieni, yn arddel unrhyw grefydd ffurfiol, gyfundrefnol, ac, yn ystod y 1950au, fe ymunodd â'r Crynwyr yn eu tŷ cwrdd yn Aberdaugleddau. 'Roedd Waldo yn berson dwys ac ystyriol ac fe achosodd cyflwr y byd a'i gyd-ddyn gyfnodau o bruddglwyf difrifol iddo yn ystod ei fywyd. Cyhoeddodd Waldo ei unig gyfrol o gerddi, Dail Pren, ym 1956.
Hanes archifol
Ffynhonnell
Professor Emeritus J. Gwyn Griffiths; Swansea; Donation; January 1998; A1998/6.
Ardal cynnwys a strwythur
Natur a chynnwys
Twelve holograph poems by Waldo Williams, [1956] (ff. 1-10), written down from memory with the encouragement of Prof. J. Gwyn Griffiths and Dr Kate Bosse-Griffiths at their flat in 1 Eaton Crescent, Swansea; with the exception of 'Arfau' (ff. 6 verso-7), all the poems appeared in the volume Dail Pren (Llandysul, 1956). Also included are page proofs of the first typesetting of Dail Pren prepared by Gwasg Gomer in June 1956 (ff. 11-103), arranged by the poet with the help of Prof. Griffiths and Dr Bosse-Griffiths and including a few manuscript emendations in the hand of Prof. Griffiths.
The first typesetting differs significantly from the first published version of November 1956, with the poet having omitted twenty of the sixty-three poems and added twenty-three new poems.
Gwerthuso, dinistrio ac amserlennu
Croniadau
System o drefniant
Arranged into two groups at NLW.
Ardal amodau mynediad a defnydd
Amodau rheoli mynediad
Readers consulting modern papers in the National Library of Wales are required to abide by the conditions noted on the 'Modern papers - data protection' form issued with their Readers' Tickets.
Amodau rheoli atgynhyrchu
Usual copyright laws apply.
Iaith y deunydd
- Cymraeg
Sgript o ddeunydd
Nodiadau iaith a sgript
Welsh.
Cyflwr ac anghenion technegol
Cymhorthion chwilio
Ardal deunyddiau perthynol
Bodolaeth a lleoliad y gwreiddiol
Bodolaeth a lleoliad copïau
Unedau o ddisgrifiad cysylltiedig
Nodyn cyhoeddiad
The proofs are discussed in B. G. Owens, 'Gweithiau Waldo Williams', in Waldo - Cyfrol Deyrnged i Waldo Williams, ed. by James Nicholas (Llandysul, 1977), pp. 227-252 (p. 228); B. G. Owens, 'Casglu gweithiau Waldo Williams', in Cyfres y Meistri 2 - Waldo Williams, ed. by Robert Rhys (Swansea, 1981), pp. 202-229 (p. 219); and J. Gwyn Griffiths, 'Dail pren: y cysodiad cyntaf', Taliesin, 103 (1998), 42-60.
Ardal nodiadau
Nodiadau
Title based on contents.
Nodiadau
Preferred citation: NLW MS 23706C.
Dynodwr(dynodwyr) eraill
Virtua system control number
CAIRS System Control Number
GEAC system control number
Pwyntiau mynediad
Pwyntiau mynediad pwnc
Pwyntiau mynediad lleoedd
Pwyntiau mynediad Enw
- Griffiths, John Gwyn. (Pwnc)
- Bosse-Griffiths, Kate, 1910-1998. (Pwnc)
Pwyntiau mynediad Genre
Ardal rheolaeth disgrifiad
Dynodwr disgrifiad
Dynodwr sefydliad
Rheolau a/neu confensiynau a ddefnyddiwyd
Description follows NLW guidelines based on ISAD(G) 2nd ed.; AACR2; and LCSH
Statws
Lefel manylder disgrifiad
Dyddiadau creadigaeth adolygiad dilead
May 2009.
Iaith(ieithoedd)
- Saesneg
Sgript(iau)
Ffynonellau
Nodyn yr archifydd
Description revised by Rhys Morgan Jones.